दक्षिण काशी संगम माहुली आणि क्षेत्र माहुली ही महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील वेण्णा आणि कृष्णा नद्यांच्या संगमावर वसलेली दोन गावे आहेत. संगम म्हणजे दोन नद्यांचा संगम. संगम माहुली हे साताऱ्यातील लोकप्रिय तीर्थक्षेत्र आहे.
हे 18व्या आणि 19व्या शतकातील मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे, ज्यात मराठा वास्तुशैलीची खासियत आहे. क्षेत्र माहुली हे गाव कृष्णा नदीच्या पलीकडे आहे. हे पेशवेकालीन लोकप्रिय राजकीय आणि आध्यात्मिक सल्लागार रामशास्त्री प्रभुणे यांचे जन्मस्थान असल्याचे मानले जाते. संगम माहुली हे वारसा आणि स्थापत्य कलाप्रेमींसाठी आवर्जून भेट देण्यासारखे ठिकाण आहे.
दोन नद्यांच्या संगमाच्या या ठिकाणी दोन प्रसिद्ध मंदिरे आहेत – विश्वेश्वर मंदिर आणि रामेश्वर मंदिर. श्री काशी विश्वेश्वर मंदिर हे भगवान शिवाला समर्पित आहे आणि संगम माहुली येथे आहे. हे मंदिर श्रीपतराव पंत प्रतिनिधी यांनी १७३५ मध्ये बांधले होते असे मानले जाते. कृष्णा नदीच्या काठावर हेमाडपंत स्थापत्य शैलीत मंदिर बांधले गेले होते. मंदिराच्या संरचनेत गर्भगृह, अंतराळ आणि सभामंडप यांचा समावेश आहे जो बेसाल्ट दगडात बनवला आहे.
गर्भगृहात शिवलिंगाच्या रूपात दर्शन घडते. मंदिराच्या भिंती अतिशय गुंतागुंतीच्या कोरीव शिल्पांनी सुशोभित केलेल्या आहेत. गर्भगृहाकडे जाणाऱ्या भिंतींवर देवी पार्वती आणि गणेशाच्या मूर्ती आहेत. विश्वेश्वर मंदिराचा आणखी एक प्रमुख वास्तुशिल्प चमत्कार म्हणजे ६० फूट उंच दीपस्तंभ जो एका दगडात कोरलेला आहे.
दीपस्तंभ मध्ये तेलाचे दिवे लावण्यासाठी तरतुदी कोरलेल्या आहेत. या मंदिराच्या प्रवेशद्वारावर तुम्हाला नंदी मंदिर दिसते. नंदी मंदिरात एक उत्कृष्ट कोरीव घुमट आहे आणि विश्वेश्वर मंदिराला भेट देण्यासाठी येणारे भक्त वारंवार येतात. रामेश्वर मंदिर क्षेत्र माहुली येथे आहे. हे मंदिर देखील भगवान शिवाला समर्पित आहे.
Table of Contents
ठिकाण: संगम माहुली, सातारा, महाराष्ट्र
प्रसिद्ध ठिकाणे : दक्षिण काशी, कृष्णा-वेण्णा नदी संगम, श्री काशीविश्वेश्वर मंदिर, छत्रपती शाहू महाराज समाधी
इतिहास:
संगम माहुली हे प्राचीन काळापासून तीर्थक्षेत्र म्हणून प्रसिद्ध आहे.
येथे कृष्णा आणि वेण्णा या दोन नद्यांचा संगम होतो.
संगम तीरावर श्री काशीविश्वेश्वर मंदिर आहे, ज्याला दक्षिण काशी म्हणून ओळखले जाते.
हे मंदिर 18 व्या शतकात पेशवाईत बांधले गेले होते.
मंदिरात काशी विश्वेश्वराच्या ज्योतिर्लिंगाची प्रतिकृती आहे.
छत्रपती शाहू महाराज आणि महाराणी ताराबाई यांच्या समाध्या संगम माहुली येथे आहेत.
शाहू महाराजांनी शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणांसाठी केलेल्या कार्यासाठी त्यांना स्मरण केले जाते.
पर्यटन आकर्षणे:
श्री काशीविश्वेश्वर मंदिर
छत्रपती शाहू महाराज समाधी
महाराणी ताराबाई समाधी
कृष्णा-वेण्णा नदी संगम
शाहूमहाराजांचा खंडया श्वानची समाधी
रामेश्वर मंदिर
संगम घाट
ब्रह्मगिरी किल्ला
वाई मधील प्रतापगड किल्ला
सातारा मधील सज्जनगड किल्ला
कसे पोहोचायचे:
संगम माहुली सातारा शहरापासून 10 किलोमीटर अंतरावर आहे.
सातारा ते संगम माहुली पर्यंत बस आणि टॅक्सीने सहज पोहोचता येते.
पुणे आणि कोल्हापूर येथूनही सातारा साठी एसटी महामंडळाच्या बसेस उपलब्ध आहेत.
जेवण आणि राहण्याची व्यवस्था:
संगम माहुली मध्ये अनेक लहान हॉटेल्स आणि भोजनालये आहेत.
सातारा मध्ये चांगल्या दर्जाची हॉटेल्स आणि रिसॉर्ट्स उपलब्ध आहेत.
भेट देण्यासाठी उत्तम वेळ:
ऑक्टोबर ते मार्च हा संगम माहुली ला भेट देण्यासाठी उत्तम काळ आहे.
या काळात हवामान थंड आणि सुखद असते.
इतर माहिती:
संगम माहुली मध्ये अनेक धार्मिक आणि सांस्कृतिक उत्सव साजरे केले जातात.
महाशिवरात्री आणि कार्तिक पूर्णिमा हे प्रमुख उत्सव आहेत.
संगम माहुली मध्ये अनेक लहान दुकाने आहेत ज्यामध्ये धार्मिक वस्तू आणि स्मृतिचिन्हे विकली जातात.
निष्कर्ष:
संगम माहुली हे धार्मिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व असलेले तीर्थक्षेत्र आहे. येथे श्री काशीविश्वेश्वर मंदिर, छत्रपती शाहू महाराज समाधी आणि कृष्णा-वेण्णा नदी संगम ही प्रमुख आकर्षणे आहेत. शांत आणि निसर्गरम्य वातावरणामुळे हे पर्यटकांसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे.
टीप:
- संगम माहुलीला भेट देण्यासाठी पावसाळा हा सर्वात चांगला काळ आहे.
- मंदिरांमध्ये प्रवेश करण्यापूर्वी आपण आपले डोके आणि पाय झाकले पाहिजेत.
- नदीत पोहणे धोकादायक असू शकते, त्यामुळे नदीत उतरण्यापूर्वी सावधगिरी बाळगा.
- पावसाळ्यात या गावाला भेट देण्याची योजना आखत असलेल्या प्रवाशांना सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे. नद्या ओसंडून वाहतात आणि या गावांना भेट देण्यास मनाई असू शकते. सातारा-कोरेगाव रस्त्यावरील उड्डाणपुलावरून या नद्यांचे दर्शन घडते.