गणपतीची आरती झाल्यावर मंत्र पुष्पांजली म्हणण्याची प्रथा आहे. हा मंत्र म्हणताना, आरतीसारख्या टाळ्या देत नाहीत तर हात जोडून प्रार्थना केली जाते. कित्येक ठिकाणी हातात फुलं किंवा अक्षता ठेवल्या जातात. प्रार्थना संपली की ते सगळं गणेशाला समर्पित केलं जाते.
प्रथम:
ॐ यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवास्तनि धर्माणि प्रथमान्यासन् ।
ते ह नाकं महिमान: सचंत यत्र पूर्वे साध्या: संति देवा: ॥
द्वितीय:
ॐ राजाधिराजाय प्रसह्य साहिने।
नमो वयं वैश्रवणाय कुर्महे।
स मस कामान् काम कामाय मह्यं।
कामेश्र्वरो वैश्रवणो ददातु कुबेराय वैश्रवणाय।
महाराजाय नम: ।
तृतीय:
ॐ स्वस्ति, साम्राज्यं भौज्यं स्वाराज्यं
वैराज्यं पारमेष्ट्यं राज्यं महाराज्यमाधिपत्यमयं ।
समन्तपर्यायीस्यात् सार्वभौमः सार्वायुषः आन्तादापरार्धात् ।
पृथीव्यै समुद्रपर्यंताया एकरा‌ळ इति ॥
चतुर्थ:
ॐ तदप्येषः श्लोकोभिगीतो।
मरुतः परिवेष्टारो मरुतस्यावसन् गृहे।
आविक्षितस्य कामप्रेर्विश्वेदेवाः सभासद इति ॥
Table of Contents
॥ मंत्रपुष्पांजली समर्पयामि ॥
पुष्पांजली म्हणजे फुलांनी भरलेले अर्पण जे देवता किंवा महापुरुषाला अर्पण केले जाते. धार्मिक विधींमध्ये म्हणजे हवन, पूजा, आरती, ग्रहप्रवेश, विवाह सोहळा किंवा इतर उपासनेशी संबंधित कार्यात दैवी शक्तींना मंत्रपुष्प अर्पण केले जाते. मंत्रपुष्प अर्पण केल्यानंतरच धार्मिक पूजेचा विधी पूर्ण झाल्याचे मानले जाते.
मराठी अर्थ
1) देवांनी यज्ञाद्वारे प्रजापतीची यज्ञरूपात पूजा केली. यज्ञ आणि तत्सम हे उपासनेचे प्रारंभिक विधी होते. यज्ञ करून साधकाला पूर्वी (स्वर्गात) ज्या ठिकाणी देव वास करत होते ते स्थान प्राप्त करून महानता (वैभव) प्राप्त करते.
२) आपल्यासाठी सर्व काही अनुकूल करणाऱ्या वैश्रवण कुबेर राजाला आम्ही नमस्कार करतो. त्या कामनेश्‍वर कुबेर माझ्या इच्छूकांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण करोत.
३) आपले राज्य सर्वांसाठी कल्याणकारी राज्य असावे. आपले राज्य सर्व उपभोग्य वस्तूंनी भरले जावो. येथे लोकराज्य असावे. आपले राज्य आसक्ती आणि लोभापासून मुक्त असावे. अशा महान राजावर आपले वर्चस्व मिळो. आमचे राज्य क्षितिजापर्यंत सुरक्षित राहू दे. समुद्रापर्यंत पसरलेल्या पृथ्वीवर आपले दीर्घ आणि अखंड राज्य होऊ दे. सृष्टीच्या अंतापर्यंत आमचे राज्य सुरक्षित राहू दे.
४) हा श्लोक राज्यासाठी आणि त्याचा महिमा गाण्यासाठी गायला गेला आहे. राज्यसभेचा सदस्य असलेल्या अवक्षितपुत्र मारुतीसारख्या मारुतींनी वेढलेले हे राज्य आम्हाला मिळो.
मंत्र पुष्पांजली