अघोरी साधू आणि नागा साधू दोघेही हिंदू धर्मातील वेगवेगळ्या संत समुदायांना सूचित करतात. अघोरी साधू हे साधू आहेत जे तांत्रिक साधना आणि तांत्रिक विद्या यांचे प्रभावी प्रकार करतात तर नागा साधू हा एक धार्मिक समुदाय आहे जो बहुतेक नग्न राहतो आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी जगापासून अलिप्त राहून जीवन जगतो. हे दोन्ही साधू समुदाय भारतीय संस्कृती आणि अध्यात्माचे अविभाज्य भाग आहेत.

परिचय:

हिंदू धर्मात, अनेक साधु संप्रदाय आहेत, त्यातील दोन प्रमुख आणि रहस्यमय संप्रदाय म्हणजे अघोरी आणि नागा साधू. दोन्ही संप्रदाय त्यांच्या कठोर साधना आणि वेगळ्या जीवनशैलीसाठी ओळखले जातात.

अघोरी:

• उगम: अघोरी संप्रदायाचा उगम ८ व्या शतकात ‘कपालिक’ नावाच्या संप्रदायातून झाला.
• साधना: अघोरी साधू श्मशान घाटात राहून मृतदेह आणि तांत्रिक विद्यांचा उपयोग करून तपश्चर्या करतात.
• वेशभूषा: अघोरी साधू अनेकदा लाल रंगाचे वस्त्र, रुद्राक्ष आणि मानवी कवटींची माळ धारण करतात.
• जीवनशैली: ते सामाजिक बंधनांपासून दूर, कठोर जीवन जगतात आणि मांसाहार, मद्यपान आणि मैथुन यांना ‘अघोर’ मानून त्यांचा स्वीकार करतात.
• उद्देश: अघोरी साधूंचा मुख्य उद्देश म्हणजे मृत्युवर विजय मिळवणे आणि आत्मज्ञान प्राप्त करणे.

नागा साधू:

• उगम: नागा साधूंचा उगम ‘शैव’ आणि ‘वैष्णव’ संप्रदायातून झाला.
• साधना: नागा साधू योग, ध्यान आणि जप यांच्या माध्यमातून तपश्चर्या करतात.
• वेशभूषा: नागा साधू अनेकदा नग्न किंवा केशरी रंगाचे वस्त्र धारण करतात आणि जटा धारण करतात.
• जीवनशैली: ते ‘आखाडे’ नावाच्या संस्थांमध्ये राहून सामाजिक जीवन जगतात आणि शाकाहारी भोजन करतात.
• उद्देश: नागा साधूंचा मुख्य उद्देश म्हणजे मोक्ष प्राप्त करणे आणि समाजसेवा करणे.

तुलना:

निष्कर्ष:

अघोरी आणि नागा साधू दोन्ही हिंदू धर्मातील महत्त्वाचे संप्रदाय आहेत. ते त्यांच्या कठोर साधना आणि वेगळ्या जीवनशैलीसाठी ओळखले जातात. दोन्ही संप्रदायांचा मुख्य उद्देश आध्यात्मिक उन्नती आणि मोक्ष प्राप्त करणे हा आहे.

टीप:

• वरील माहिती सामान्य स्वरूपाची आहे. प्रत्येक संप्रदायात अनेक उप-संप्रदाय आणि विविधता आहे.
• अघोरी आणि नागा साधूंबद्दल अनेक गैरसमज आहेत. त्यांच्याबद्दल अधिक माहिती मिळवण्यासाठी त्यांच्याशी संवाद साधणे आवश्यक आहे.

महावीर स्वामी यांचे चरित्र