गौरीपूजन: सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्व

गौरीपूजन हे हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचे पूजन आहे, जे विशेषतः महाराष्ट्र, गुजरात आणि दक्षिण भारतात मोठ्या भक्तिभावाने साजरे केले जाते. हे पूजन माता पार्वती किंवा गौरीच्या स्वरूपाला समर्पित आहे आणि विशेषतः गणेश चतुर्थीच्या काळात किंवा भाद्रपद महिन्यात केले जाते. खाली गौरीपूजनाबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.

इतिहास

गौरीपूजनाची परंपरा प्राचीन काळापासून चालत आली आहे. हिंदू पौराणिक कथांनुसार, माता गौरी ही शिवाची पत्नी आणि शक्तीचे प्रतीक आहे. या पूजनाचा उल्लेख पुराणांमध्ये आणि स्थानिक परंपरांमध्ये आढळतो. महाराष्ट्रात, गौरीपूजन गणेशोत्सवाच्या काळात विशेष महत्त्वाचे आहे. असे मानले जाते की, प्राचीन काळात स्त्रिया आपल्या कुटुंबाच्या सुख, समृद्धी आणि दीर्घायुष्यासाठी गौरीपूजन करत असत. ही परंपरा आजही कायम आहे आणि विशेषतः विवाहित स्त्रिया हे पूजन मोठ्या श्रद्धेने करतात.

पौराणिक कथा

गौरीपूजनाशी अनेक पौराणिक कथा जोडलेल्या आहेत. एका कथेनुसार, माता पार्वतीने भगवान शिवाला पती म्हणून प्राप्त करण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली होती. तिच्या या भक्तीमुळे प्रसन्न होऊन भगवान शिवाने तिला पत्नी म्हणून स्वीकारले. या कथेमुळे गौरीपूजन हे वैवाहिक सुख आणि पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी विशेष मानले जाते. दुसऱ्या एका कथेनुसार, गौरी माता ही समृद्धी, सौभाग्य आणि मातृत्वाची देवता आहे, आणि तिच्या पूजनाने घरात सुख-शांती येते. महाराष्ट्रात गौरीला गणपतीची माता म्हणूनही पूजले जाते, आणि गणेशोत्सवात तिचे आगमन गणपतीसोबत होते असे मानले जाते.

गौरी पूजा का करतात ?

गौरीपूजा प्रामुख्याने कुटुंबाच्या सुख, समृद्धी आणि संरक्षणासाठी केली जाते. ही पूजा विशेषतः विवाहित स्त्रिया करतात, कारण असे मानले जाते की गौरी मातेची कृपा असल्यास वैवाहिक जीवन सुखी आणि समृद्ध होते. गौरीपूजनामुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा येते आणि नकारात्मक शक्तींपासून संरक्षण मिळते. याशिवाय, हे पूजन सौभाग्य, संतानप्राप्ती आणि आर्थिक स्थैर्यासाठीही केले जाते. गणेशोत्सवात गौरीपूजन केले जाते, कारण गौरी माता ही गणपतीची माता आहे आणि तिच्या आशीर्वादाने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात.

गौरी पूजन विधि

गौरीपूजनाची विधी अत्यंत श्रद्धेने आणि विशिष्ट पद्धतीने पार पाडली जाते. खालीलप्रमाणे गौरीपूजनाची सामान्य विधी आहे:

1.संकल्प आणि तयारी: पूजनापूर्वी घर स्वच्छ करावे आणि पूजास्थान सजवावे. गौरी मातेची मूर्ती किंवा सुपारी (गौरीचे प्रतीक) ठेवावी.
2. आवाहन: गौरी मातेचे आगमन आणि पूजनाचा संकल्प करावा. गौरी मातेला आसन अर्पण करून तिचे स्वागत करावे.
3. स्नान आणि अलंकार: गौरी मातेची मूर्ती किंवा सुपारीला पंचामृत (दूध, दही, मध, तूप आणि साखर) स्नान घालावे. त्यानंतर तिला हळद-कुंकू, फुले, वस्त्र आणि दागिने अर्पण करावे.
4. पूजन: धूप, दीप, नैवेद्य (प्रसाद) आणि फुलांचा हार अर्पण करावा. गौरी मातेची आरती करावी आणि मंत्रांचा जप करावा, जसे की “ॐ गौर्यै नमः” किंवा “ॐ पार्वत्यै नमः”.
5. प्रसाद वाटप: पूजनानंतर प्रसादाचे वाटप करावे आणि सर्वांना गौरी मातेचा आशीर्वाद घ्यावा.
6. विसर्जन: गौरी मातेच्या मूर्तीचे किंवा सुपारीचे विसर्जन नियमानुसार करावे, जे सहसा गणपती विसर्जनासोबत केले जाते.

गौरी व्रत का केले जाते?

गौरी व्रत हे विशेषतः विवाहित स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्य, सौभाग्य आणि कुटुंबाच्या कल्याणासाठी ठेवतात. हे व्रत भाद्रपद महिन्यात किंवा गणेशोत्सवात ठेवले जाते. या व्रतात उपवास करून गौरी मातेची पूजा केली जाते. असे मानले जाते की, गौरी मातेच्या कृपेने वैवाहिक जीवनातील अडचणी दूर होतात आणि घरात सुख-शांती नांदते. हे व्रत ठेवणाऱ्या स्त्रिया सकाळी स्नान करून गौरी मातेची पूजा करतात आणि दिवसभर उपवास ठेवतात. सायंकाळी पूजनानंतर फलाहार किंवा सात्विक भोजन घेतले जाते.

थोडक्यात

गौरीपूजन हे केवळ धार्मिक विधी नसून, हिंदू संस्कृतीतील सौभाग्य आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे. हे पूजन माता गौरीच्या कृपेने कुटुंबाला एकत्र बांधते आणि सकारात्मक ऊर्जेचा संचार करते. महाराष्ट्रात गणेशोत्सवात गौरीपूजनाला विशेष महत्त्व आहे, आणि या काळात प्रत्येक घरात उत्साह आणि भक्तीचा माहोल असतो. गौरी मातेच्या आशीर्वादाने सर्वांच्या जीवनात सुख, शांती आणि समृद्धी येवो, हीच प्रार्थना!