छत्रपती शिवरायांची आग्र्याहून सुटका

छत्रपती शिवाजी महाराजांची आग्र्याहून सुटका हा मराठ्यांच्या इतिहासातील एक अत्यंत धाडसी आणि चित्तथरारक प्रसंग आहे. मुघल सम्राट औरंगजेबाने शिवाजी महाराजांना आपल्या दरबारात बोलवून त्यांना कैद केले होते. ही घटना 12 मे 1666 रोजी घडली. परंतु, शिवाजी महाराजांनी आपल्या चातुर्याने आणि धाडसाने 17 ऑगस्ट 1666 रोजी आग्र्याहून सुटका करून घेतली.

छत्रपती शिवाजी महाराज हे एक अत्यंत धाडसी आणि चाणाक्ष नेतृत्व असलेले योद्धा होते. त्यांच्या पराक्रमांची अनेक उदाहरणे भारतीय इतिहासात आहेत, परंतु त्यापैकी एक सर्वात चर्चेत राहिलेली घटना म्हणजे शिवाजी महाराजांची आग्र्यातील अटक आणि त्यानंतरची थरारक सुटका. औरंगजेबाने शिवाजी महाराजांना आपल्या दरबारात बोलावून घेतले आणि त्यांची आग्र्यात अटक केली. परंतु, शिवाजी महाराजांनी आपल्या चातुर्याने आणि धाडसाने त्यातून सुटका करून घेतली. या घटनेची कहाणी खूपच रोचक आणि प्रेरणादायी आहे.

शिवाजी महाराजांची आग्र्याला येण्याची कारणे

शिवाजी महाराजांनी स्वराज्याची स्थापना केली आणि मराठा साम्राज्याला मजबूत करण्याच्या दिशेने पाऊल उचलले. त्यांच्या या वाढत्या प्रभावाने मुघल सम्राट औरंगजेबाला अस्वस्थ केले. त्याच्या या अस्वस्थतेचे प्रतिबिंब म्हणजे शिवाजी महाराजांना आग्र्याला बोलावणे. औरंगजेबाने 1665 च्या पुरंदरच्या तहानंतर, शिवाजी महाराजांना दरबारात बोलावून घेतले. औरंगजेबाचा हेतू शिवाजी महाराजांची वफादारी मिळवणे होता, परंतु शिवाजी महाराजांची अटक करण्याची योजना त्याच्या मनात होती.

शिवाजी महाराजांनी औरंगजेबाच्या निमंत्रणाला सकारात्मक प्रतिसाद दिला आणि आग्र्याला जाण्याचा निर्णय घेतला. त्यांना अशी आशा होती की, औरंगजेबाशी युती करून मराठा साम्राज्याला आणखी मजबूत करता येईल. परंतु आग्र्यात पोहोचल्यावर त्यांच्या विचारांना धक्का बसला.

शिवाजी महाराजांची अटक

शिवाजी महाराज आग्र्यातील औरंगजेबाच्या दरबारात 12 मे 1666 रोजी हजर झाले. दरबारात पोहोचताच औरंगजेबाने त्यांच्यासोबत अवमानकारक वर्तन केले. दरबारात शिवाजी महाराजांना त्यांच्या सन्मानास अनुसरून जागा न देता, त्यांना एका दुय्यम स्थानावर उभे केले. हे पाहून शिवाजी महाराज अत्यंत रागावले आणि त्यांनी तत्काळ दरबारातून बाहेर पडण्याचा निर्णय घेतला. परंतु, आणि औरंगजेबाने शिवाजी महाराजांना तातडीने अटक करण्याचे आदेश दिले.

शिवाजी महाराजांना आग्र्यात कैद करण्यात आले आणि त्यांच्यावर कठोर नजर ठेवण्यात आली. त्यांना कैदेच्या दरम्यानही मराठा साम्राज्याच्या सुरक्षिततेची चिंता होती. त्यांनी आपल्या स्वराज्याच्या भवितव्याचा विचार करून सुटकेची योजना आखण्यास सुरुवात केली.

सुटकेची योजना

शिवाजी महाराजांच्या अटकेने मराठा साम्राज्याला एक मोठा धक्का बसला होता. परंतु, शिवाजी महाराजांनी हार मानली नाही. त्यांनी सुटकेची योजना आखली आणि आपल्या धाडसाने ती योजना अंमलात आणली.

शिवाजी महाराजांनी आपल्या सोबत्यांसह साधूचे वेष धारण करण्याचा विचार केला. त्यानुसार, त्यांनी प्रसादाच्या टोपल्यांमध्ये लपून बाहेर पडण्याचा निर्णय घेतला. शिवाजी महाराजांनी अगदी कडक नजर ठेवणाऱ्या मुघल सैनिकांच्या समोरच आपली योजना आखली आणि ती यशस्वीपणे पूर्ण केली.

सुटकेचा दिवस: 17 ऑगस्ट 1666

शिवाजी महाराजांच्या आग्र्याहून सुटकेचा दिवस म्हणजे एक ऐतिहासिक आणि धाडसी पाऊल. औरंगजेबाच्या दरबारात अटकेतील शिवाजी महाराजांनी आपल्या जीवाची पर्वा न करता सुटकेची योजना आखली. शिवाजी महाराजांनी मुघल सैनिकांच्या कठोर देखरेखीखाली सुटकेचा धाडसी निर्णय घेतला.

शिवाजी महाराजांनी आपल्या सोबत्यांसह साधूचे वेष धारण करून सुटकेची योजना आखली. त्यानुसार, प्रसादाच्या टोपल्यांमध्ये लपून महाराजांनी दरबारातून बाहेर पडण्याचा विचार केला. परंतु, हा मार्ग अत्यंत धोकादायक होता कारण मुघल सैनिक प्रत्येक टोपलीची काटेकोर तपासणी करत होते. शिवाजी महाराजांनी ही तपासणी पार करून, मुघल सैनिकांना चकवा दिला.

त्या दिवशी शिवाजी महाराजांनी अगदी ठरवलेल्या वेळेनुसार आपल्या सोबत्यांसह प्रसादाच्या टोपल्यांमध्ये लपून सुटकेचा धाडसी निर्णय घेतला. टोपल्या बाहेर काढल्या जात असताना, शिवाजी महाराज आणि त्यांचे सहकारी त्यामध्ये लपून बाहेर पडले. प्रसादाच्या टोपल्या बाहेर नेण्याचे काम नियमितपणे केले जात असल्याने, मुघल सैनिकांना काहीच संशय आला नाही. महाराजांनी आपल्या चाणाक्षपणाचा पुरेपूर उपयोग करून घेतला आणि सुरक्षितपणे बाहेर पडले.

बाहेर पडल्यानंतर, शिवाजी महाराजांनी कोणताही संशय येऊ नये म्हणून साधूचे वेष धारण केले होते. त्यांनी एका आश्रयस्थळी जाऊन मुघल क्षेत्रातून दूर जाण्यास सुरुवात केली. त्यांची सुटका इतकी योजनाबद्ध होती की, मुघल दरबाराला त्यांच्या सुटकेची खबर लागल्यावर ते आग्र्यातून खूप दूर गेले होते. मुघल सैनिकांनी त्यांना शोधण्याचा खूप प्रयत्न केला, परंतु शिवाजी महाराजांची योजना इतकी चोख होती की, ते कोणालाही सापडले नाहीत.

सुटकेनंतरच्या काही दिवसांतच शिवाजी महाराजांनी सुरक्षितपणे विशालगडाच्या दिशेने प्रस्थान केले. त्यांच्या सुटकेच्या या धाडसाने मराठा साम्राज्यातील सर्वसामान्य जनतेमध्ये मोठी उमेद निर्माण केली. त्यांची ही घटना आजही मराठा साम्राज्याच्या शौर्याची आणि धाडसाची एक अद्वितीय कहाणी म्हणून ओळखली जाते.

सुटकेनंतरचे परिणाम

शिवाजी महाराजांची आग्र्याहून सुटका हे मराठा साम्राज्याच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचे पाऊल होते. या घटनेने मराठ्यांच्या आत्मविश्वासात मोठी भर पडली. महाराजांची धाडस आणि चाणाक्षपणा यामुळे त्यांच्या अनुयायांमध्ये त्यांच्या नेतृत्वाविषयी असलेल्या विश्वासात अधिकच वृद्धी झाली.

सुटकेनंतर, शिवाजी महाराजांनी पुन्हा एकदा मराठा साम्राज्याच्या मजबुतीसाठी काम करण्यास सुरुवात केली. त्यांनी आपली सत्ता अधिक व्यापक करण्याच्या दिशेने पावले उचलली. याच काळात त्यांनी मराठा नौदलाची स्थापना केली आणि स्वराज्याच्या सीमांचे रक्षण करण्यासाठी जलसेना तयार केली.

घटनाक्रम

1. 12 मे 1666:
   • शिवाजी महाराज औरंगजेबाच्या दरबारात उपस्थित झाले. त्यांना आग्र्यात कैद करण्यात आले.
2. 22 जून 1666:
   • शिवाजी महाराजांनी औरंगजेबाला विनंती केली की त्यांना किल्ल्याच्या छावणीत ठेवावे. परंतु, औरंगजेबाने ती विनंती नाकारली.
3. 4 जुलै 1666:
   • शिवाजी महाराजांनी आघ्र्यातील कैदेतील परिस्थितीचा विचार करून सुटकेची योजना आखली.
4. 13 ऑगस्ट 1666:
   • शिवाजी महाराजांनी आपल्या मुलगा संभाजी महाराजांसह साखळदंडातून सुटण्यासाठी योजनाबद्ध पाऊल उचलले.
5. 17 ऑगस्ट 1666:
   • शिवाजी महाराजांनी सुटकेची अंतिम योजना अंमलात आणली. त्यांनी साधूच्या वेषात प्रसादाच्या टोपलीत लपून बाहेर पडण्याचा धाडसी निर्णय घेतला. प्रसादाच्या टोपल्या बाहेर काढल्या जात असताना, शिवाजी महाराज त्यांच्या सोबत्यांसह प्रसादाच्या टोपल्यांमध्ये लपून बाहेर पडले.
6. 19 ऑगस्ट 1666:
   • शिवाजी महाराजांनी आग्र्याहून सुटका करून सुरक्षितपणे विशालगडाच्या दिशेने प्रस्थान केले.
7. 12 सप्टेंबर 1666:
   • शिवाजी महाराजांनी सुरक्षितपणे विशालगडावर पोहोचले आणि आपल्या स्वराज्याची पुनर्स्थापना केली.

या घटनेचे महत्त्व:

शिवाजी महाराजांची आग्र्याहून सुटका ही मराठ्यांच्या धैर्य, शौर्य आणि चातुर्याचे उत्तम उदाहरण आहे. या घटनेने मराठ्यांचा आत्मविश्वास वाढवला आणि पुढील युद्धात विजय मिळवण्यासाठी प्रोत्साहन दिले.

ही घटना भारतीय इतिहासातील एक अभूतपूर्व आणि प्रेरणादायी क्षण म्हणून ओळखली जाते.

पावनखिंडीतली लढाई

0 (0)