श्री अटलबिहारी वाजपेयी संक्षिप्त चरित्र
बाधाएं आती हैं आएं,
घिरें प्रलयकी घोर घटाएं,
पांवों के नीचे अंगारे,
सिर पर बरसें यदि ज्वालाएं,
निज हाथों में हंसते-हंसते,
आग लगाकर जलना होगा,
कदम मिलाकर चलना होगा।’
– अटल जी
25 डिसेंबर 1924 रोजी मध्य प्रदेशातील ग्वाल्हेर येथे श्री कृष्ण बिहारी वाजपेयी आणि श्रीमती कृष्णा देवी यांच्या पोटी जन्मलेले श्री अटल बिहारी वाजपेयी यांना चार दशकांहून अधिक काळ संसदीय कार्याचा अनुभव होता. 1957 पासून ते खासदार आहेत. 5व्या, 6व्या, 7व्या लोकसभा आणि त्यानंतर 10व्या, 11व्या, 12व्या आणि 13व्या लोकसभेच्या निवडणुका जिंकून ते पोहोचले. याशिवाय ते 1962 आणि 1986 मध्ये दोन वेळा राज्यसभेचे सदस्यही होते.
2004 मध्ये त्यांनी लखनौमधून सलग पाचव्यांदा निवडणूक जिंकून लोकसभेत पोहोचले. वाजपेयी हे एकमेव नेते आहेत ज्यांना चार वेगवेगळ्या राज्यांमधून (उत्तर प्रदेश, गुजरात, मध्य प्रदेश आणि दिल्ली) निवडणुका जिंकून लोकसभेत पोहोचण्याचा मान आहे.
त्यांचा पंतप्रधानपदाचा कार्यकाळ इतका गौरवशाली होता की दशकभरानंतरही तो कार्यकाळ केवळ स्मरणात राहत नाही तर त्याची अंमलबजावणीही केली जाते. यामध्ये पोखरण अणुचाचणी, आर्थिक धोरणांमधील दूरदृष्टी इत्यादींचा समावेश आहे. राष्ट्रीय महामार्ग आणि सुवर्ण चतुर्भुज योजना यासारख्या पायाभूत सुविधांच्या विकासाच्या प्रमुख योजनांचाही यामध्ये समावेश आहे.
अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या जयंतीनिमित्त भारतात दरवर्षी २५ डिसेंबर रोजी सुशासन दिन साजरा केला जातो. 2014 मध्ये अटलबिहारी वाजपेयी आणि पंडित मदन मोहन मालवीय यांना मरणोत्तर भारतरत्न प्रदान करण्यात आला. त्यानंतर लगेचच मोदी सरकारने अटलजींची जयंती भारतात सुशासन दिन म्हणून साजरी करण्याची घोषणा केली.
अटलजी ग्वाल्हेरच्या व्हिक्टोरिया कॉलेजमधून (आताचे लक्ष्मीबाई कॉलेज) पदवीधर झाले. यानंतर त्यांनी कानपूरच्या डीएव्ही कॉलेजमधून राज्यशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी घेतली. त्यांच्या शिक्षणादरम्यान अनेक साहित्यिक, कलात्मक आणि वैज्ञानिक कामगिरी त्यांच्या नावावर होती.
त्यांनी राष्ट्रधर्म (मासिक मासिक), पांचजन्य (हिंदी साप्ताहिक) याशिवाय स्वदेश आणि वीर अर्जुन या दैनिकांचे संपादन केले. याशिवाय त्यांची अनेक पुस्तकेही प्रकाशित झाली आहेत, ज्यात माझा संसदीय प्रवास – चार भागात, माझ्या एक्कावन्न कविता, संकल्प काल, शक्ती से शांती, संसदेतील चार दशके १९५७-९५ (तीन खंडात भाषण), मृत्यू किंवा मर्डर, अमर बलिदान, कैदी कविराजच्या कुंडल्या (आणीबाणीच्या काळात तुरुंगात लिहिलेल्या कवितांचा संग्रह), भारताच्या परराष्ट्र धोरणाचे नवे आयाम इत्यादी प्रमुख आहेत.
श्री वाजपेयी 1951 मध्ये जनसंघाचे संस्थापक सदस्य होते आणि त्यानंतर 1968-1973 मध्ये भारतीय जनसंघाचे अध्यक्ष आणि 1955-1977 पर्यंत जनसंघ संसदीय पक्षाचे नेते होते. 1977 ते 1980 पर्यंत ते जनता पक्षाचे संस्थापक सदस्य आणि 1980 ते 1986 पर्यंत भाजपचे अध्यक्ष होते. तसेच, ते 1980-1984, 1986, 1993-1996 मध्ये भाजप संसदीय पक्षाचे नेते होते. 11व्या लोकसभेत त्यांनी विरोधी पक्षनेतेपद भूषवले. यापूर्वी, मोरारजी देसाई यांच्या सरकारमध्ये त्यांनी 24 मार्च 1977 ते 28 जुलै 1979 या काळात परराष्ट्र मंत्री म्हणूनही जबाबदारी सांभाळली होती.
राष्ट्रासाठी केलेल्या त्यांच्या सेवांचा गौरव म्हणून श्री वाजपेयी यांना 1992 मध्ये पद्मविभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. त्यांना लोकमान्य टिळक पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट खासदार इ. यापूर्वी 1993 मध्ये कानपूर विद्यापीठाने मानद डॉक्टरेट ही पदवी बहाल केली होती. 2014 मध्ये त्यांना भारतरत्न देण्याची घोषणा करण्यात आली आणि मार्च 2015 मध्ये त्यांना भारतरत्न देऊन सन्मानित करण्यात आले. त्यांना 2015 मध्ये भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान ‘भारतरत्न’ या पदवीने सन्मानित करण्यात आले.
अटलजींनी पंतप्रधानपदाच्या कार्यकाळात केलेली प्रमुख कामे/मुख्य उपलब्धी
भारताला अणुशक्ती देश बनवले
सर्वप्रथम, अटलबिहारी वाजपेयी जी यांनी पंतप्रधान असताना राजस्थानमधील पोखरण येथे 11 मे आणि 13 मे 1998 रोजी भूगर्भातील पाच अणुचाचण्या करून आपला देश अणुशक्तीचा देश बनवला. हे एक धाडसी पाऊल होते, ज्याने आपल्या देशाला एक वेगळी ओळख दिली.
भारताची ही अणुचाचणी अशा छुप्या पद्धतीने करण्यात आली की पाश्चात्य देशांचे आधुनिक तंत्रज्ञानही ते पकडू शकले नाही. अणुचाचणीनंतर काही देशांनी अनेक निर्बंधही लादले, परंतु अटलजींनी या सर्व गोष्टींची पर्वा न करता पुढे जाऊन आपल्या देशाला आर्थिक विकासाच्या नव्या उंचीवर नेले.
पाकिस्तानशी संबंध सुधारण्यासाठी पुढाकार घेतला
अटलजींनी 19 फेब्रुवारी 1999 रोजी दिल्ली ते लाहोर ही बससेवा सुरू केली, ज्याचे नाव सदा-ए-सरहद होते. बससेवा सुरू करून दोन्ही देशांमधील संबंध सुधारण्यासाठी त्यांनी पुढाकार घेतला आणि त्यावेळी त्यांनी पाकिस्तानला भेट देऊन तत्कालीन पंतप्रधान नवाझ शरीफ यांचीही भेट घेतली.
कारगिल युद्ध (१९९९)
काही काळानंतर पाकिस्तानचे लष्करप्रमुख परवेझ मुशर्रफ यांच्या प्रेरणेवरून पाकिस्तानी लष्कर आणि दहशतवाद्यांनी कारगिल परिसरात घुसखोरी सुरू केली आणि अनेक पर्वतशिखरांवर कब्जा केला. त्यानंतर प्रत्युत्तर म्हणून अटलबिहारीजींच्या सरकारने ठोस पावले उचलली आणि भारतीय लष्कराला उघड पाठिंबा दिला. जेणेकरून आमच्या सैन्याने पाकिस्तानी सैनिकांचा पाठलाग करून त्यांना धूळ चारली.
सुवर्ण चतुर्भुज प्रकल्प
अटलबिहारी वाजपेयीजींनी भारताच्या रस्त्यांना चारही कोपऱ्यांतून जोडण्याचे काम केले आहे. यामध्ये दिल्ली, कोलकाता, चेन्नई आणि मुंबई या प्रमुख शहरांना महामार्गाने जोडण्याचे काम करण्यात आले, ज्याला सुवर्ण चतुर्भुज प्रकल्प असे नाव देण्यात आले आणि आजपर्यंत अटलबिहारी वाजपेयीजींच्या सरकारने जास्तीत जास्त रस्ते बनवले आहेत.
अटल सरकारने केलेली इतर मोठी कामे
- 100 वर्षांहून अधिक जुना कावेरी पाण्याचा वाद अटलजींच्या सरकारमध्ये सोडवण्यात आला.
- राष्ट्रीय सुरक्षा समिती, आर्थिक सल्लागार समिती, व्यापार आणि उद्योग समिती इत्यादीसारख्या अनेक समित्या आणि आयोग स्थापन करण्यात आले.
- राष्ट्रीय महामार्ग आणि विमानतळ विकसित केले.
- नवीन तंत्रज्ञान, विद्युतीकरणाला गती देणे, दूरसंचाराला चालना देणे इ.
- ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे आणि परदेशात स्थायिक झालेल्या भारतीयांसाठी विमा योजना सुरू करणे.
- नागरी कमाल मर्यादा कायदा रद्द करून घरबांधणीला प्रोत्साहन देण्यात आले.
- नवीन दूरसंचार धोरण आणि कोकण रेल्वे सुरू केली. दूरसंचार क्षेत्र आणि रेल्वे विभागाने त्यांच्या कार्यकाळात विकासाच्या नव्या उंचीला स्पर्श केला.
अटलबिहारी वाजपेयी लिखित पुस्तके
- भारत की विदेश नीति: नई डायमेंशन
- राजनीति की रपटीली राहें
- राष्ट्रीय एकीकरण
- क्या खोया क्या पाया
- मेरी इक्यावन कविताएं
- न दैन्यं न पलायनम्
- 21 कविताएं
- Decisive Days
- असम समस्या: दमन समाधान नहीं
- शक्ति से संती
- Back to Square One
- Dimension of an Open Society
