दिवाळीमध्ये / दिवशी लक्ष्मीपूजन घरी कसे करावे
दिवाळी लक्ष्मीपूजन : सर्वप्रथम स्वच्छ व पवित्र अशा खोलीत वा देवघरात ईशान्य किंवा पूर्व दिशेकडे तोंड करून बसावे. आपल्या समोर उजव्या बाजूला लाल रंगाचे व डावीकडे पांढऱ्या रंगाचे कापडी आसन अंथरावे. लाल आसनावर गव्हाचे स्वस्तिक बनवावे आणि पांढऱ्या आसनावर तांदळाचे अष्टदल कमळ बनवावे. गाईच्या तुपाचा दिवा लावून आपल्या समोर उजव्या बाजूला ठेवावे.
ॐ दीपस्थ देवताय नम:
या मंत्राच्या उच्चारणासह दिव्याला फुले आणि अक्षता वाहाव्यात.
ॐ गं गणपतये नम:
मंत्राचे उच्चारण करीत स्वत:ला व कुटुंबीयांना टिळा लावावा.
ॐ नमो भगवते वासुदेवाय
मंत्राचे उच्चारण करीत सर्वांच्या हाताला कांकण बांधावे. पुन्हा याच मंत्राचे उच्चारण करीत आपल्या शेंडीला गाठ मारावी. (शेंडी नसल्यास मनोमन गाठ मारावी.)
ॐ केशवाय नम: स्वाहा
ॐ माधवाय नम: स्वाहा
ॐ नारायणाय नम: स्वाहा
या तीन मंत्रांचे उच्चारण करीत तीन आचमन घ्यावे. आणि ॐ गोविन्दाय नम: मंत्र म्हणत हात धुवावे. आपल्या डाव्या हातात जल घेऊन उजव्या हाताने आपल्या अंगावर व पूजा- सामग्रीवर पुढील मंत्राचे उच्चारण करीत जल शिंपडावे.
ॐ अपवित्र: पवित्रो वा सर्वावस्थां गतोऽपि वा ।
य:स्मरेत् पुण्डरीकाक्षं स बाह्याभ्यन्तर: शुचि: ।।
आपल्या आसनाखाली एक फूल ठेवून ‘ॐ हाँ पृथिव्यै नम:’ मंत्राचे उच्चारण करीत मंत्राचे उच्चारण करीत भूमीला व आसनाला मनोमन नमस्कार करावा. मलीन वृत्ती आणि विघ्नबाधांपासून रक्षणासाठी आपल्या चोहीकडे थोडे तांदूळ अथवा मोहरीचे दाणे टाकावे.
ॐ अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भूमिसंस्थिता: ।
ये भूता विघ्न कर्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया ॥
अर्थ : ‘कल्याणकारी देवाच्या कृपेने भूमीवरील विध्वंसक मलीन वृत्तींचा नाश होवो.’
आता हातात थोडी फुले घेऊन पुढील मंत्रोच्चारणासह आपल्या गुरुदेवांचे स्मरण करावे.
ॐ आनन्दमानन्दकरं प्रसन्नं ज्ञानस्वरूपं निजभावयुक्तम् ।
योगीन्द्रमीड्यं भवरोगवैद्यं श्रीसद्गुरुं नित्यमहं नमामि ॥
अर्थ: ‘आनंदस्वरूप, आनंददाता, सदैव प्रसन्नमुख, ज्ञानस्वरूप, निजस्वभावात स्थित, योगिजन व इंद्रादी देवांद्वारे स्तुत्य आणि भवरोगाचे वैद्य असलेल्या श्रीसद्गुरुदेवांना माझा नित्य नमस्कार असो.’
गुरुदेवांना मनोमन नमस्कार करून ती फुले थाळीत ठेवावीत. लाल व पांढऱ्या आसनाच्या मधोमध पुष्पासनावर गुरुदेवांची प्रतिमा स्थापित करावी. यानंतर श्रीगणपतीचे पुढीलप्रमाणे मानसिक ध्यान करावे.
ॐ वक्रतुण्ड महाकाय सूर्यकोटिसमप्रभ: निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा ॥
अर्थ : ‘कोटी सूर्यांसमान महातेजस्वी, विशालकाय, वक्रतुंड गणराया ! तुझ्या कृपेने माझ्या सर्व कार्यांतील विघ्नांचे निवारण होवो.’
श्री गणपतीची मूर्ती थाळीत ठेवून ‘ॐ गं गणपतये नम:’ मंत्राचे उच्चारण करीत मूर्तीला स्नान घालावे. स्वच्छ वस्त्राने मूर्ती पुसून गव्हाच्या स्वस्तिकावर दुर्वांचे आसन बनवून त्यावर गणरायाला स्थानापन्न करावे.
ॐ गं गणपतये नम:
मंत्राचे उच्चारण करीत गणरायाला टिळा लावून फुले, दुर्वा व गुळाचा नैवेद्य अर्पण करावा. मग धूप-दीप लावून आरती करावी.
मंत्र म्हणत मानसिक नमस्कार करावा. आता श्रीविष्णूंसहित लक्ष्मीमातेचे अशा प्रकारे ध्यान करावे :
सिद्धिबुद्धिप्रदे देवि भुक्तिमुक्तिप्रदायिनी ।
हरिप्रिये महादेवि महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते ॥
नमस्तेऽस्तु महामाये सर्वस्यार्तिहरे देवि ।
शंखचक्रगदाहस्ते महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते ॥
यस्यस्मरणमात्रेण जन्मसंसारबंधनात् ।
विमुच्यते नमस्तस्मै विष्णवे प्रभ विष्णवे ॥
अर्थ : ‘हे सिद्धी- बुद्धी प्रदात्री, भुक्ती- मुक्ती दात्री, विष्णुप्रिया महादेवी महालक्ष्मी ! तुला नमस्कार असो. हे सर्वदुःखहारी महादेवी, महामाया ! तुला नमस्कार असो. शंख-चक्र-गदाधारी महालक्ष्मी ! तुला नमस्कार असो. ज्यांच्या स्मरणमात्राने मनुष्य भवबंधनातून मुक्त होतो, त्या सर्वसमर्थ श्रीविष्णूंना नमस्कार असो.’
लक्ष्मी पूजन करण्याची योग्य पद्धत व नियम
यानंतर थाळीत लक्ष्मीदेवीची मूर्ती किंवा चांदीचे श्रीयंत्र अथवा चांदीचे नाणे ठेवून श्रीनारायणासह लक्ष्मीदेवीचे ध्यान व पुढील मंत्राचे उच्चारण करीत त्यांना स्नान घालावे :
गंगा सरस्वति रेवा पयोषणी नर्मदा जलै: ।
स्नापितोऽसि महादेवी ह्यत: शांतिं प्रयच्छमे ।।
दिवाळी लक्ष्मीपूजन मांडणी : मग लक्ष्मीदेवीची मूर्ती अथवा श्रीयंत्र तांदळाच्या अष्टदल कमळावर स्थापित करावे.
श्रीं ह्रीं क्लीं ऐं कमलवासिन्यै स्वाहा ।
मंत्राचा जप करीत कुंकवाचा टिळा लावावा, लक्ष्मीनारायणाला कांकण बांधावे, हार घालावा, कर्पूर- आरती करावी आणि नैवेद्य दाखवावा. विड्याच्या पानावर सुपारी, वेलची, लवंग वगैरे ठेवून ते पान लक्ष्मीनारायणास अर्पण करावे. फळे व दक्षिणासुद्धा याच मंत्रोच्चारणासह अर्पण करावी.
आता पुढील मंत्राचे उच्चारण करीत क्षमा-याचना करावी.
आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनम् ।
पूजां चैव न जानामि क्षमस्व परमेश्वरि ॥
यानंतर पुढील मंत्राची 1 माळ करावी.
ॐ नमो भाग्यलक्ष्म्यै च विद्महे ।
अष्टलक्ष्म्यै च धीमहि ।
तन्नो लक्ष्मी: प्रचोदयात् ।
आता ओंजळीत जल घेऊन संकल्प करावा की ‘भगवंत व गुरूंची भक्ती लाभावी या उद्देशाने तसेच सत्कर्मांच्या सिद्धीसाठी आम्ही लक्ष्मीनारायणाची पूजा व जप केला आहे, ते सर्व परमात्मचरणी अर्पण करीत आहोत.’ मग आरती करून
ॐ तं नमामि हरिं परम्
मंत्राचे तीनदा उच्चारण करावे.
जेथे लक्ष्मीपूजन केले जाते, तेथे कलश पूजा अवश्य करावी.
लक्ष्मीपूजन कधी आहे?
यंदा लक्ष्मीपूजन आणि नरक चतुर्दशी एकाच दिवशी साजरे केले जाणार आहे. रविवारी १२ नोव्हेंबरला लक्ष्मीपूजनाचा सण साजरा केला जाणार आहे. लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी शुभ मुहूर्तावर माता लक्ष्मीची खास पूजा केली जाते. तसेच, भगवान विष्णू, माता सरस्वती आणि गणपती, धान्य, पैसे, बत्ताशे, केरसुणी यांची विधीवत पूजा केली जाते. या पूजेला खास महत्व आहे.
लक्ष्मीपूजनाचा शुभ मुहूर्त
रविवारी १२ नोव्हेंबरला लक्ष्मीपूजनाचा शुभ मुहूर्त हा संध्याकाळी ५ वाजून ३१ मिनिटांनी ते रात्री ८ वाजून ३६ मिनिटांपर्यंत असणार आहे. या कालावधीमध्ये तुम्ही माता लक्ष्मीची विधीवत पूजा करू शकता.
दिवाळी फटाक्यांचा भारतीय इतिहास