दिवाळी २०२४ ची तारीख आणि वेळ: दिवाळी सण भारतभरात मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. या सणाच्या दिवशी संपूर्ण वातावरण प्रकाशमय होते, आणि प्रत्येक घर आनंदाने सजलेले दिसते. २०२४ मध्ये दिवाळीचे मुख्य दिवस पुढीलप्रमाणे आहेत:
- धनत्रयोदशी: १ नोव्हेंबर २०२४
- नरक चतुर्दशी: २ नोव्हेंबर २०२४
- लक्ष्मी पूजन: ३ नोव्हेंबर २०२४ (संध्याकाळी लक्ष्मी पूजनाचा मुहूर्त ५:३९ ते ७:३५)
- गोवर्धन पूजा: ४ नोव्हेंबर २०२४
- भाऊबीज: ५ नोव्हेंबर २०२४
दिवाळीचा इतिहास प्राचीन भारतीय धार्मिक ग्रंथांमध्ये वेगवेगळ्या कथा आणि घटनांशी जोडलेला आहे. हिंदू धर्मात भगवान रामाचा १४ वर्षांचा वनवास संपल्यानंतर अयोध्येतील लोकांनी दीप प्रज्वलित करून त्यांचे स्वागत केले. रामायणाच्या या घटनांमुळे दिवाळीला ‘प्रकाशाचा सण’ असे म्हटले जाते.
तसेच, भगवान श्रीकृष्णाने नरकासुराचा वध केला, त्यामुळे दिवाळीच्या नरक चतुर्दशीला असत्यावर सत्याचा विजय साजरा केला जातो.
जैन धर्मात दिवाळी महावीर स्वामींनी निर्वाण प्राप्त केलेली वेळ दर्शवते. शीख धर्मात गुरु हरगोविंद साहिबांनी ५२ राजांना तुरुंगातून मुक्त केले होते, ही घटना सुद्धा दिवाळीच्या निमित्ताने साजरी केली जाते.
दिवाळीचे पारंपारिक खाद्यपदार्थ आणि पाककृती:
दिवाळी हा सण केवळ दीप लावण्यापुरता मर्यादित नसून, त्याच्यातील खाद्यसंस्कृती देखील महत्त्वाची आहे. दिवाळीच्या फराळात गोड आणि तिखट पदार्थ असतात, जे घराघरात तयार केले जातात. येथे काही प्रसिद्ध पदार्थ आणि त्यांच्या पाककृती दिल्या आहेत:
- चिवडा (तिखट पोहा चिवडा):
- साहित्य:
- २ कप जाड पोहे
- १/२ कप शेंगदाणे
- १/४ कप सुकं खोबरं (कापलेले)
- कढीपत्ता, हळद, लाल तिखट
- १/४ चमचा साखर, चवीनुसार मीठ
- तेल तळण्यासाठी
- कृती:
- प्रथम पोहे तळून घ्या.
- तडतडीत शेंगदाणे, कढीपत्ता आणि सुकं खोबरं तळून घ्या.
- एका पातेल्यात तेल गरम करून त्यात हळद, लाल तिखट आणि मीठ घाला.
- त्यात तळलेले पोहे आणि इतर साहित्य मिसळा.
- सर्व चांगले हलवून घ्या आणि थंड झाल्यावर डब्यात भरा.
- साहित्य:
- बेसन लाडू:
- साहित्य:
- २ कप बेसन
- १ कप साजूक तूप
- १ कप पिठी साखर
- १/४ चमचा वेलची पूड
- बदाम-काजू (चिरलेले)
- कृती:
- बेसन आणि तूप मंद आचेवर १५-२० मिनिटं भाजा, जोपर्यंत सुवास येत नाही.
- थोडं गार झाल्यावर त्यात पिठी साखर आणि वेलची पूड घाला.
- मिश्रण थंड झाल्यावर लाडू वळा आणि वरून बदाम-काजू लावा.
- साहित्य:
- करंजी (गुजिया):
- साहित्य:
- २ कप मैदा
- १/२ कप तूप
- १ कप खोबरे (खिसलेले)
- १/२ कप साखर, वेलची पूड, आणि ड्रायफ्रूट्स
- कृती:
- मैदा आणि तूप एकत्र करून थोडं पाणी घालून कणीक मळा.
- खोबरे, साखर, वेलची पूड आणि ड्रायफ्रूट्सचा सारण तयार करा.
- लहान लहान गोळे तयार करून सारण भरून करंजी वळा.
- गरम तेलात करंज्या तळा आणि तुपात भाजून घ्या.
- साहित्य:
- शंकरपाळे (गोड आणि तिखट):
- साहित्य (गोड शंकरपाळे):
- २ कप मैदा
- १/२ कप साखर
- १/४ कप तूप
- पाणी आवश्यकतेनुसार
- कृती:
- मैदा, साखर आणि तूप एकत्र करून कणीक तयार करा.
- कणकेचे छोटे छोटे गोळे काढून लाटून चौकोनी तुकडे करा.
- तुपात किंवा तेलात तळा.
- साहित्य (तिखट शंकरपाळे):
- २ कप मैदा
- १/२ चमचा लाल तिखट
- १ चमचा ओवा
- चवीनुसार मीठ
- कृती:
- मैदा, ओवा, तिखट आणि मीठ एकत्र करून कणीक तयार करा.
- तिखट शंकरपाळे तळून कुरकुरीत करा.
- साहित्य (गोड शंकरपाळे):
- अनारसे:
- साहित्य:
- २ कप तांदळाचे पीठ (सज्जा)
- १ कप गूळ
- तूप तळण्यासाठी
- खसखस (पोल्यावर लावण्यासाठी)
- कृती:
- तांदळाचे पीठ गुळाच्या पाण्यात भिजवा आणि त्याचे छोटे गोळे तयार करा.
- प्रत्येक गोळ्यावर खसखस लावा.
- अनारसे तुपात तळून घ्या.
- साहित्य:
दिवाळीच्या काळात घर स्वच्छ करून रंगोळी, तोरण, फुलांच्या माळा आणि दिव्यांनी सजवले जाते. लक्ष्मी पूजनासाठी पांरपरिक दीप लावले जातात, आणि शुभ मुहूर्तावर देवी लक्ष्मीचे स्वागत केले जाते. घरात सुख-समृद्धी येण्यासाठी दिवाळीला विशेष पूजा केली जाते.
दिवाळीचा सण म्हणजे कुटुंबाच्या एकत्र येण्याचा, प्रेम आणि आनंद वाटण्याचा उत्सव आहे.