ताजमहाल: एक हिंदू मंदिर तेजोमहालय?

ताजमहाल – जगातील सात आश्चर्यांपैकी एक आणि भारताचा अभिमान! पण या भव्य स्मारकाबद्दल एक प्रश्न नेहमीच चर्चेत राहिला आहे – ताजमहाल खरंच शाहजहानने मुमताज महलच्या स्मरणार्थ बांधलेला मकबरा आहे, की हा एक प्राचीन हिंदू मंदिर आहे ज्याला नंतर इस्लामिक स्वरूप देण्यात आले? आज या लेखात आपण या वादग्रस्त मुद्द्याचा सखोल अभ्यास करू आणि पुराव्यांसह हे सिद्ध करू की ताजमहाल हे मूळतः एक हिंदू मंदिर होते, ज्याचे नाव होते तेजोमहालय.

ताजमहालाच्या इतिहासाचा पारंपरिक दावा

पारंपरिक इतिहासानुसार, ताजमहाल हा मकबरा शाहजहानने आपली पत्नी मुमताज महलच्या स्मरणार्थ बांधला. मुमताज महल यांचे निधन 1631 मध्ये झाले आणि ताजमहालाचा बांधकाम 1632 मध्ये सुरू झाले, जे 1653 मध्ये पूर्ण झाले. पण यात काही मूलभूत प्रश्न उपस्थित होतात. जर मुमताज 1631 मध्ये मरण पावली, तर तिला ताजमहालात कशी दफन करण्यात आले, जेव्हा त्याचे बांधकामच 1632 मध्ये सुरू झाले? यावरून हे स्पष्ट होते की पारंपरिक इतिहासात काहीतरी गडबड आहे.

तेजोमहालय: हिंदू मंदिराची कहाणी

पु. ना. ओक यांचा सिद्धांत

प्रसिद्ध इतिहासकार पु. ना. ओक यांनी 1989 मध्ये लिहिलेल्या त्यांच्या पुस्तकात दावा केला की ताजमहाल हे मूळतः एक हिंदू मंदिर होते, ज्याचे नाव तेजोमहालय होते. त्यांच्या मते, हे मंदिर 12व्या शतकात राजा परमर्दिदेव यांनी बांधले होते. हे मंदिर भगवान शिवाला समर्पित होते आणि त्यात अग्रेश्वर महादेव नागनाथेश्वर नावाचा शिवलिंग होता. ओक यांनी असा दावा केला की ताजमहाल हा शब्द “तेजोमहालय” या संस्कृत नावाचा अपभ्रंश आहे. “तेजो” म्हणजे तेजस्वी आणि “महालय” म्हणजे निवासस्थान – म्हणजेच तेजस्वी शिवाचे निवासस्थान.

वास्तुशास्त्रीय पुरावे

ताजमहालाच्या वास्तुकलेचा अभ्यास केल्यास अनेक हिंदू मंदिरांची वैशिष्ट्ये दिसून येतात:

• गुंबदावरील कलश: ताजमहालाच्या मुख्य गुंबदावर असलेला अष्टधातूचा कलश हा त्रिशूलाच्या आकाराचा आहे. त्यावर नारळाची आकृती आणि दोन झुकलेली आंब्याची पाने दिसतात, जी हिंदू मंदिरांमध्ये सामान्यतः आढळतात.
• जंजीर आणि शिवलिंग: ताजमहालाच्या गुंबदाच्या मध्यभागी एक जंजीर लटकते, जी शिवलिंगावर जलसिंचनासाठी वापरल्या जाणाऱ्या सुवर्ण कलशाला आधार देण्यासाठी होती, असे ओक यांचे म्हणणे आहे. नंतर हा कलश शाहजहानने काढून खजिन्यात जमा केला आणि त्या जंजिरीवर लॉर्ड कर्जनने एक दिवा लटकवला, जो आजही आहे.
• संख्या 108: ताजमहालातील संगमरमरी जाळीवर 108 कलश चित्रित आहेत, आणि त्यावर 108 कलश आरूढ आहेत. हिंदू परंपरेत 108 ही संख्या पवित्र मानली जाते.
• गर्भगृह: मुमताजच्या कबरीचा खोली हा मूळतः शिव मंदिराचा गर्भगृह होता, असे मानले जाते. या खोलीत केवळ साधे संगमरमर आहे, तर बाहेरील खोल्यांमध्ये पुष्पलता आणि चित्रकारी आहे, जी हिंदू मंदिरांच्या शैलीशी मिळतीजुळती आहे.

कार्बन डेटिंगचा पुरावा

ताजमहालाच्या नदीकाठच्या दरवाजाच्या लाकडी तुकड्याची अमेरिकन प्रयोगशाळेत कार्बन डेटिंग केली असता, तो लाकडी तुकडा शाहजहानच्या काळापेक्षा 300 वर्षे जुना असल्याचे सिद्ध झाले. म्हणजेच, हा भाग 11व्या शतकातील आहे, ज्याचा अर्थ ताजमहाल शाहजहानच्या काळापेक्षा खूप आधीपासून अस्तित्वात होता.

ऐतिहासिक संदर्भ

1. विंसेंट स्मिथ यांचा उल्लेख: विंसेंट स्मिथ यांनी त्यांच्या पुस्तकात Akbar the Great Moghul मध्ये लिहिले आहे की, बाबरने 1530 मध्ये आगरा येथील एका वाटिकावाल्या महलात आपले जीवन संपवले. हा महल ताजमहालच होता, असे ओक यांचे म्हणणे आहे.
2. गुलबदन बेगमचा उल्लेख: बाबरची मुलगी गुलबदन बेगम हिने तिच्या हुमायूंनामा या ऐतिहासिक वृत्तांतात ताजमहालाचा उल्लेख “रहस्यमयी महल” (Mystic House) म्हणून केला आहे.
3. वास्तुशास्त्र ग्रंथ: प्राचीन वास्तुशास्त्र ग्रंथ विश्वकर्मा वास्तुशास्त्र मध्ये “तेज-लिंग” नावाच्या शिवलिंगाचा उल्लेख आहे. ताजमहालात असा तेज-लिंग प्रतिष्ठित होता, म्हणूनच त्याचे नाव तेजोमहालय पडले, असे मानले जाते.
4. आगरा आणि शिव मंदिरे: आगरा प्राचीन काळी “अंगिरा” म्हणून ओळखले जायचे, कारण ही ऋषि अंगिरा यांची तपोभूमि होती. अंगिरा ऋषि हे भगवान शिवाचे उपासक होते. आगरा येथे प्राचीन काळापासून पाच शिव मंदिरे होती – बालकेश्वर, पृथ्वीनाथ, मनकामेश्वर, राजराजेश्वर आणि पाचवे मंदिर म्हणजे नागनाथेश्वर, जे तेजोमहालयात होते. पण आता फक्त चार मंदिरे शिल्लक आहेत, कारण पाचवे मंदिर (ताजमहाल) कबरीत बदलले गेले.

शाहजहानने केलेली हिंदू मंदिराची पुनर्बांधणी

शाहजहानने 1632 मध्ये या प्राचीन हिंदू मंदिराला इस्लामिक स्वरूप देण्याचे काम सुरू केले. मुख्य द्वारावर कुराणाच्या आयता कोरल्या गेल्या, मीनार बांधल्या गेल्या आणि फव्वारे पुन्हा बांधले गेले. पण मूळ वास्तुशैली आणि हिंदू चिन्हे पूर्णपणे नष्ट करता आली नाहीत. मुमताजच्या मृत्यूनंतर सात वर्षांनी Voyages and Travels into the East Indies या पुस्तकात आगराचा उल्लेख आहे, पण ताजमहालाच्या बांधकामाचा कोणताही उल्लेख नाही, ज्यावरून हे स्पष्ट होते की ताजमहाल आधीपासूनच अस्तित्वात होता.

“महल” शब्दाचा अर्थ

“महल” हा शब्द मुळात हिंदू संस्कृतीतून आला आहे, इस्लामिक संस्कृतीतून नाही. अरब, इराण किंवा अफगाणिस्तानात कोणत्याही मशिदी किंवा कबरीच्या नावात “महल” हा शब्द वापरला गेलेला नाही. मुमताजच्या नावावरून ताजमहालाला “मुमताज महल” असे नाव पडले, असा दावा केला जातो, पण मुमताजचे खरे नाव मुमता-उल-जमानी होते. जर तिच्या नावावरून नाव ठेवले असते, तर “मुम” हा भाग काढून टाकण्याचे कोणतेही कारण नव्हते.

थोडक्यात

वरील सर्व पुरावे आणि ऐतिहासिक संदर्भांवरून हे स्पष्ट होते की ताजमहाल हे मूळतः एक हिंदू मंदिर होते, ज्याचे नाव तेजोमहालय होते. शाहजहानने या प्राचीन मंदिराला आपल्या पत्नीच्या कबरीत रूपांतरित केले, पण त्यातील हिंदू वास्तुशैली आणि चिन्हे आजही त्याची सत्यता सांगतात. आपण आपल्या इतिहासाचा अभिमान बाळगला पाहिजे आणि सत्याचा स्वीकार केला पाहिजे. ताजमहाल हे केवळ एक मकबरा नाही, तर हिंदू संस्कृतीचा एक अमूल्य वारसा आहे.

संदर्भ

1. पु. ना. ओक यांचे पुस्तक – The Taj Mahal is a Hindu Palace (1965)
2. विंसेंट स्मिथ यांचे पुस्तक – Akbar the Great Moghul
3. गुलबदन बेगम यांचे हुमायूंनामा
4. विश्वकर्मा वास्तुशास्त्र ग्रंथ
5. कार्बन डेटिंग अहवाल (ताजमहालातील लाकडी तुकड्याचे)