श्री गणेश मंगलाष्टकम् हे स्तोत्र भगवान गणेशाच्या स्तुतीसाठी रचलेले आहे, ज्यात त्याच्या विविध गुणांचे आणि स्वरूपांचे वर्णन केलेले आहे. या मंगलाष्टकाच्या प्रत्येक श्लोकात भगवान गणेशाच्या विविध रूपांचे, गुणांचे, आणि त्याच्या भक्तांवर असलेल्या कृपेचे वर्णन केलेले आहे. प्रत्येक श्लोकाच्या शेवटी, “अस्तु मंगलम्” असे म्हटले आहे, ज्याचा अर्थ “त्याचे मंगल होवो” असा आहे.
श्री गणेश मंगलाष्टकम्
आता या स्तोत्राच्या प्रत्येक श्लोकाचा अर्थ पाहू:
1. गजाननाय गांगेयसहजाय सदात्मने । गौरीप्रिय तनूजाय गणेशायास्तु मंगलम् ॥
गजानन (हत्तीचे मुख असलेले) भगवान गणेश, जे गंगेच्या पुत्र शंकराचे लाडके आहेत, आणि जे सर्व जगाचे आधार आहेत, त्या गौरीप्रिय गणेशाचे मंगल होवो.
2. नागयज्ञोपवीदाय नतविघ्नविनाशिने । नंद्यादि गणनाथाय नायकायास्तु मंगलम् ॥
नागाच्या (सर्पाच्या) यज्ञोपवीताने अलंकृत, ज्यांनी वाकलेल्या भक्तांचे विघ्न नष्ट केले, आणि नंदी व इतर गणांच्या अधिपती गणेशाचे मंगल होवो.
3. इभवक्त्राय चेंद्रादि वंदिताय चिदात्मने । ईशानप्रेमपात्राय नायकायास्तु मंगलम् ॥
हत्तीचे मुख असलेले, ज्यांचे इंद्र आणि इतर देवता वंदन करतात, आणि ज्यांनी परमात्म्याचे स्वरूप धारण केले आहे, त्या ईशानाच्या लाडक्या गणेशाचे मंगल होवो.
4. सुमुखाय सुशुंडाग्रात्-क्षिप्तामृतघटाय च । सुरबृंद निषेव्याय चेष्टदायास्तु मंगलम् ॥
सुमुख (सुंदर मुख असलेले), ज्यांच्या सोंडेच्या अग्रभागातून अमृत घट टाकला गेला, आणि ज्यांना देवांचा समुदाय सेवा करतो, त्या इच्छादायक गणेशाचे मंगल होवो.
5. चतुर्भुजाय चंद्रार्धविलसन्मस्तकाय च । चरणावनतानंततारणायास्तु मंगलम् ॥
चतुर्भुज (चार भुजा असलेले), ज्यांच्या मस्तकावर अर्धचंद्र शोभतो, आणि ज्यांनी चरणांशी वंदन केलेल्या भक्तांचे अनंत संकटांपासून रक्षण केले, त्या गणेशाचे मंगल होवो.
6. वक्रतुंडाय वटवे वन्याय वरदाय च । विरूपाक्ष सुतायास्तु मंगलम् ॥
वक्रतुंड (वक्र तोंड असलेले), ज्यांनी वटवृक्षासारखा विस्तार साधला आहे, वन्य (वनात राहणारे) आणि वरदाय (आशीर्वाद देणारे), त्या विरूपाक्षाच्या पुत्र गणेशाचे मंगल होवो.
7. प्रमोदमोदरूपाय सिद्धिविज्ञानरूपिणे । प्रकृष्टा पापनाशाय फलदायास्तु मंगलम् ॥
प्रमोद आणि मोदर (उत्साह व पोटाचा आनंद असलेले), ज्यांनी सिद्धी आणि विज्ञानाचे रूप धारण केले आहे, आणि ज्यांनी प्रकृष्ट पापांचा नाश केला, आणि फळ देणारे गणेशाचे मंगल होवो.
8. मंगलं गणनाथाय मंगलं हरसूनने । मंगलं विघ्नराजाय विघहर्त्रेस्तु मंगलम् ॥
गणनाथ (गणांचा नाथ), हरसून (हराचा पुत्र), विघ्नराज (विघ्नांचा राजा), विघहर्त्रे (विघ्नांचे निवारण करणारे) गणेशाचे मंगल होवो.
9. श्लोकाष्टकमिदं पुण्यं मंगलप्रद मादरात् । पठितव्यं प्रयत्नेन सर्वविघ्ननिवृत्तये ॥
हे आठ श्लोकांचे पवित्र स्तोत्र आहे, जे मंगलमय आहे. या स्तोत्राचे आदरपूर्वक पठण केल्याने सर्व विघ्नांचे निवारण होते.
श्री गणेश मंगलाष्टकम् हे गणपतीचे आशीर्वाद मिळवण्यासाठी, त्याच्या कृपेने सर्व विघ्न आणि संकटांपासून मुक्त होण्यासाठी अत्यंत मंगलमय मानले जाते. हे स्तोत्र आठ श्लोकांचे असून, त्याच्या पठणाने जीवनात मंगलाचरण आणि सुख-समृद्धी निर्माण होते.
श्री गणेश मंगलाष्टकम्
गजाननाय गांगेयसहजाय सदात्मने ।
गौरीप्रिय तनूजाय गणेशायास्तु मंगलम् ॥ 1 ॥
नागयज्ञोपवीदाय नतविघ्नविनाशिने ।
नंद्यादि गणनाथाय नायकायास्तु मंगलम् ॥ 2 ॥
इभवक्त्राय चेंद्रादि वंदिताय चिदात्मने ।
ईशानप्रेमपात्राय नायकायास्तु मंगलम् ॥ 3 ॥
सुमुखाय सुशुंडाग्रात्-क्षिप्तामृतघटाय च ।
सुरबृंद निषेव्याय चेष्टदायास्तु मंगलम् ॥ 4 ॥
चतुर्भुजाय चंद्रार्धविलसन्मस्तकाय च ।
चरणावनतानंततारणायास्तु मंगलम् ॥ 5 ॥
वक्रतुंडाय वटवे वन्याय वरदाय च ।
विरूपाक्ष सुतायास्तु मंगलम् ॥ 6 ॥
प्रमोदमोदरूपाय सिद्धिविज्ञानरूपिणे ।
प्रकृष्टा पापनाशाय फलदायास्तु मंगलम् ॥ 7 ॥
मंगलं गणनाथाय मंगलं हरसूनने ।
मंगलं विघ्नराजाय विघहर्त्रेस्तु मंगलम् ॥ 8 ॥
श्लोकाष्टकमिदं पुण्यं मंगलप्रद मादरात् ।
पठितव्यं प्रयत्नेन सर्वविघ्ननिवृत्तये ॥ 9॥
॥ इति श्री गणेश मंगलाष्टकम् ॥
