बिहारचे माजी मुख्यमंत्री कर्पूरी ठाकुर /  Karpuri Thakur : बिहारचे माजी मुख्यमंत्री कर्पूरी ठाकूर यांना देशाचा सर्वोच्च नागरी सन्मान भारतरत्न देण्यात येणार आहे. कर्पूरी ठाकूर यांना स्वातंत्र्यसैनिक, शिक्षक आणि राजकारणी म्हणून ओळखले जाते. ते बिहारचे दुसरे उपमुख्यमंत्री आणि दोन वेळा मुख्यमंत्री होते. त्यांच्या लोकप्रियतेमुळे त्यांना सार्वजनिक नायक म्हटले गेले.

कर्पूरी ठाकुर कोण होते?

बिहारचे माजी मुख्यमंत्री कर्पूरी ठाकुर हे बिहारच्या राजकारणात सामाजिक न्यायाची ज्योत प्रज्वलित करणारे नेते मानले जातात. कर्पूरी ठाकूर यांचा जन्म एका सामान्य न्हावी कुटुंबात झाला. त्यांनी आयुष्यभर काँग्रेसविरोधी राजकारण करून आपले राजकीय स्थान मिळवले, असे सांगितले जाते. आणीबाणीच्या काळात सर्व प्रयत्न करूनही इंदिरा गांधींना अटक करता आली नाही.

1970 आणि 1977 मध्ये मुख्यमंत्री

कर्पूरी ठाकुर 1970 मध्ये पहिल्यांदा राज्याचे मुख्यमंत्री झाले. 22 डिसेंबर 1970 रोजी त्यांनी पहिल्यांदा राज्याची सूत्रे हाती घेतली. त्यांचा पहिला टर्म केवळ 163 दिवसांचा होता. 1977 च्या जनता लाटेत जनता पक्षाला मोठा विजय मिळाला तेव्हाही कर्पूरी ठाकूर दुसऱ्यांदा बिहारचे मुख्यमंत्री झाले. त्यांना त्यांचा कार्यकाळही पूर्ण करता आला नाही. त्यानंतरही आपल्या दोन वर्षांपेक्षा कमी कालावधीच्या कार्यकाळात त्यांनी समाजातील वंचितांच्या हितासाठी काम केले.

बिहारमध्ये मॅट्रिकपर्यंतचे शिक्षण मोफत करण्यात आले. त्याचबरोबर राज्यातील सर्व विभागांमध्ये हिंदीतून काम करणे बंधनकारक करण्यात आले. त्यांनी आपल्या कार्यकाळात गरीब, मागास आणि अत्यंत मागासलेल्यांच्या बाजूने अशी अनेक कामे केली, ज्यामुळे बिहारच्या राजकारणात आमूलाग्र बदल घडून आला. यानंतर कर्पूरी ठाकूर यांची राजकीय ताकद प्रचंड वाढली आणि बिहारच्या राजकारणात ते समाजवादाचा मोठा चेहरा बनले.

लालू-नितीश हे कर्पूरी ठाकूर यांचे शिष्य आहेत

बिहारमध्ये समाजवादाचे राजकारण करणारे लालूप्रसाद यादव आणि नितीशकुमार हे कर्पूरी ठाकुर यांचे शिष्य आहेत. जनता पक्षाच्या काळात लालू आणि नितीश यांनी कर्पूरी ठाकूर यांचे बोट धरून राजकारणाच्या युक्त्या शिकल्या. अशा परिस्थितीत बिहारमध्ये लालू यादव सत्तेवर आल्यावर त्यांनी कर्पूरी ठाकूर यांचे काम पुढे नेले. त्याचबरोबर नितीशकुमार यांनीही अत्यंत मागासलेल्या समाजाच्या बाजूने अनेक गोष्टी केल्या.

बिहारच्या राजकारणात कर्पूरी ठाकूर महत्त्वाचे आहेत

निवडणूक विश्लेषकांच्या मते बिहारच्या राजकारणात कर्पूरी ठाकुर यांना दुर्लक्षित करता येणार नाही. कर्पूरी ठाकूर यांचे 1988 मध्ये निधन झाले, परंतु इतक्या वर्षांनंतरही ते बिहारच्या मागासलेल्या आणि अत्यंत मागासलेल्या मतदारांमध्ये खूप लोकप्रिय आहेत. उल्लेखनीय आहे की बिहारमध्ये मागासलेल्या आणि अत्यंत मागासलेल्या लोकांची लोकसंख्या सुमारे 52 टक्के आहे. अशा परिस्थितीत सर्वच राजकीय पक्ष प्रभाव वाढवण्याच्या उद्देशाने कर्पूरी ठाकूर यांचे नाव घेत असतात. त्यामुळेच 2020 मध्ये काँग्रेसने आपल्या जाहीरनाम्यात ‘कर्पूरी ठाकूर सुविधा केंद्र’ उघडण्याची घोषणा केली होती.

श्री. देवेंद्र फडणवीस

0 (0)