संस्कृत श्लोक – मराठी अर्थासहित (sanskrit shlok with marathi meaning) – संस्कृत ही जगातील सर्वात जुनी भाषा आहे आणि ही भाषा भारतीय संस्कृतीचा मूळ आधार मानली जाते. संस्कृत भाषेला देवाची भाषा देखील म्हटले जाते आणि ही भाषा ख्रिस्तपूर्व 5000 वर्षांपूर्वीपासून बोलली जात आहे. जरी सर्व ग्रंथ संस्कृतमध्ये लिहिलेले आहेत. मात्र, सध्या बोलचालीच्या भाषेत संस्कृत भाषेचा वापर नगण्य राहिला आहे.
खाली १२ संस्कृत श्लोक – मराठी अर्थासहित दिले आहेत, त्याचा आंनद घ्या!
पादपानाम भयं वातात्पद्मानाम शिशिरात्भयम I
पर्वतानाम्भयम वज्रात्साधूनाम दुर्जानात्भयम I I
अर्थ :- वृक्षाना वाऱ्याचे भय असते. वा-याने ते उन्मळून पडू शकतात. कमलाना शिशिर ऋतूपासून भीती असते. वज्र कोसळून पर्वत दुभंगू शकतात त्याच प्रमाणे साधूंना दुर्जनांपासून भय असते.
दानम्भोगोनाशः तिस्रो गतयो भवन्ति वित्तस्य |
यो न ददाति न भुंक्ते तस्य तृतीया गतिः सदा भवति ||
अर्थ :- पैसा तीनच प्रकरणी खर्च केला जावू शकतो. एक म्हणजे दान करून किंवा दुसरा म्हणजे भोगून किंवा तिसरा म्हणजे नाश होउन फुकट जातो. जो माणूस स्वतः भोगत नाही किंवा दान धर्मही करीत नाही त्याची तिसरी गती होते. म्हणजे त्याचा पैसा त्याच्यासाठी तरी नाश पावतो.
आशा नाम मनुष्याणाम काचिदाश्चर्यशृंखला I
ययाबद्धाः प्रधावन्ति मुक्तास्तिष्ठन्ति पंगुवत I I
अर्थ :- या जगामध्ये आशा नावाची एक आश्चर्यकारक साखळी आहे की जिने माणसाला बंधनात ठेवले तर तो माणूस यशप्राप्तीसाठी धावत सुटतो आणि ज्याची आशाच संपली तो मात्र पांगळ्या माणसासारखा एका जागी खिळून राहतो.
संपूर्ण कुंभो न करोति शब्दं I अर्धो घटो घोषमुपैति नूनं I I
विद्वान्कुलीनो न करोति गर्वं I जल्पन्ति मूढास्तु गुणैरविहीनाः I I
अर्थ :- भरलेल्या घड्यामध्ये पाणी ओतले तर तो आवाज अजिबात करत नाही पण रिकाम्या घड्यात पाणी ओतले तर खूप गडगडIट ऐकू येतो. त्याचप्रमाणे जो बुद्धिमान आहे तो बडबड करीत नाही परंतु अर्धवट शिकलेले लोक पहा कसे बडबड करीत आपले ज्ञान पाजळत असतात.
न कुपखननम युक्तम प्रदीप्ते वह्निना गृहे ||
अनाहूतः प्रविशति अपृष्टो बहु भाषते ।
अविश्वस्ते विश्वसिति मूढचेता नराधमः ॥
तात्पर्य- निमंत्रण न देता कोणत्याही ठिकाणी जाणे, काहीही न विचारता बोलणे, ज्यांच्यावर विश्वास ठेवता येत नाही अशा लोकांवर विश्वास ठेवणे, ही सर्व मूर्ख आणि वाईट लोकांची लक्षणे आहेत.
यस्तु सञ्चरते देशान् सेवते यस्तु पण्डितान् ।
तस्य विस्तारिता बुद्धिस्तैलबिन्दुरिवाम्भसि ॥
अर्थ- जे लोक वेगवेगळ्या देशांत फिरून विद्वान लोकांची सेवा करतात, त्यांची बौद्धिक क्षमता पाण्यामध्ये पडल्यावर तेलाचा थेंब जसा विस्तारतो तसाच विस्तारतो.
न चोरहार्य न राजहार्य न भ्रतृभाज्यं न च भारकारि ।
व्यये कृते वर्धति एव नित्यं विद्याधनं सर्वधनप्रधानम् ॥
अर्थ – या श्लोकाचा अर्थ असा आहे की ज्ञान ही अशी वस्तू आहे की ती चोर चोरू शकत नाही, राजा हिसकावून घेऊ शकत नाही, भावांमध्ये वाटून घेऊ शकत नाही आणि ती अशी संपत्ती आहे, जी पुन्हा पुन्हा खर्च करता येत नाही, उलट वाढते. ही ज्ञानसंपदा सर्व संपत्तीत श्रेष्ठ आहे.
उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः।
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगा:।।
अर्थ – कोणतेही काम केवळ परिश्रमाने पूर्ण होते, ते काम केवळ विचार करून किंवा इच्छा करून पूर्ण होत नाही, ज्याप्रमाणे झोपलेल्या सिंहाच्या तोंडात हरिण स्वतःहून येत नाही, त्यासाठी सिंहाला कठोर परिश्रम करावे लागतात.
ॐ सर्वे भवन्तु सुखिनः सर्वे सन्तु निरामयाः ।
सर्वे भद्राणि पश्यन्तु माकश्चिद्दुःख भाग्भवेत।।
अर्थ : सर्वजण सुखी होवोत, सर्वांचे रोगमुक्त राहोत, सर्वांचे जीवन समृद्ध होवो आणि कोणाला दुःख होऊ नये. हे देवा, आम्हाला असे वरदान दे!
अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः।
चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्धर्मो यशो बलम्
अर्थ : जो सदैव नम्र, विनम्र, विद्वान आणि वृद्धांची सेवा करतो, त्याचे वय, ज्ञान, कार्य आणि सामर्थ्य या सर्वांमध्ये वाढ होते.
ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यम भर्गो देवस्य धीमहि।
धियो यो नः प्रचोदयात॥
ज्याने हे जग निर्माण केले आहे, जो पूजेला योग्य आहे, जो ज्ञानाचा कोठार आहे, जो पाप आणि अज्ञान दूर करणारा आहे, देवाच्या गौरवाचे आपण चिंतन करतो – तो आपल्याला प्रकाश दाखवो आणि खऱ्या मार्गाकडे नेतो.
आम्हाला आशा आहे की तुम्हाला आमचे संस्कृत श्लोक – मराठी अर्थासहित आवडले असतील. तर ते तुमच्या मित्र आणि कुटुंबियांसोबत शेअर करायला विसरू नका. या संदर्भात तुम्हाला काही प्रश्न किंवा सूचना असल्यास कृपया आम्हाला कमेंट करून कळवा.
Sanskrit Language – हिंदू तत्त्वज्ञानाची आणि ऐतिहासिक ग्रंथांची भाषा
