नवरात्र – दुर्गाष्टमी
या वर्षी नवरात्र – दुर्गाष्टमी, महाअष्टमी भारतात २२ ऑक्टोबर, रविवारी येते. हा सण प्रामुख्याने पश्चिम बंगाल, आसाम, बिहार, राजस्थान, सिक्कीम, आंध्र प्रदेश, ओडिशा इत्यादी राज्यांमध्ये साजरा केला जातो.
दुर्गा अष्टमीचे विशेष
विशेषत: पश्चिम बंगालमध्ये अष्टमी मोठ्या उत्साहात आणि उत्साहात साजरी केली जाते. देशाच्या या प्रदेशात, सिंहावर स्वार होणार्‍या दहा हातांच्या देवीला मान दिला जातो. हा दिवस देवी शक्तीला समर्पित आहे, एक दुर्गा अवतार जो शाश्वत शक्ती आणि ‘वाईट’ वर ‘चांगल्या’चा विजय दर्शवतो.
अस्त्र पूजा विधी दरम्यान, मंत्र पठण करताना देवी दुर्गेच्या शस्त्रांची पूजा केली जाते. सणाचा आठवा दिवस अष्टमी म्हणून ओळखला जातो.
दुर्गाअष्टमीच्या दिवशी, भक्त सहसा कठोर उपवास करतात आणि देवी दुर्गाची पूजा करतात, जी शक्ती दर्शवते. प्राचीन प्रथा आणि पद्धतींचा उत्सव म्हणून संपूर्ण भारतभर मोठ्या दुर्गा मूर्ती स्थापन केल्या जातात. पूजा करण्यासाठी भाविक मोठ्या पूजा मंडपांना भेट देतात.
दुर्गाअष्टमी कशी साजरी केली जाते?
देवीच्या आशीर्वादाचे आवाहन करण्याच्या उद्देशाने विविध विधी आणि परंपरांद्वारे दुर्गाष्टमीचे स्मरण केले जाते. दुर्गाष्टमीशी संबंधित काही प्रमुख प्रथा आणि पाळणे येथे आहेत:
उपवास: भक्त अनेकदा त्यांच्या भक्ती आणि तपश्चर्येची अभिव्यक्ती म्हणून दुर्गाष्टमीला दिवसभर उपवास करतात. काही लोक दिवसा एकांत भोजनाचा पर्याय निवडतात, तर काही लोक संध्याकाळची पूजा होईपर्यंत अन्न आणि पाणी दोन्हीपासून परावृत्त करतात.
अस्त्र पूजा: अस्त्र पूजा म्हणजे महिषासुर राक्षसावर विजय मिळवण्यासाठी देवी दुर्गाने वापरलेल्या शस्त्रे आणि शस्त्रांची औपचारिक पूजा आहे. या विधी दरम्यान, या शस्त्रांचे दैवी सामर्थ्य वाहण्यासाठी मंत्रांचे पठण केले जाते.
विराष्टमी: विविध प्रकारची शस्त्रे, शस्त्रे आणि युद्धकलेचे कौशल्य दाखविल्यामुळे या दिवसाला विराष्टमी म्हणूनही ओळखले जाते. तज्ञ शस्त्रास्त्रे आणि लढाऊ तंत्रांमध्ये त्यांची प्रवीणता दर्शवू शकतात.
अष्टनायिकांची पूजा: या दिवशी, दुर्गेच्या आठ अवतारांचा, ज्यांना एकत्रितपणे अष्टनायिक म्हणून संबोधले जाते, त्यांचा सन्मान केला जातो. या देवींमध्ये ब्राह्मणी, इंद्राणी, वैष्णवी, वाराही, नरसिंही, कामेश्वरी, माहेश्वरी आणि चामुंडा यांचा समावेश होतो.
घाट स्थापना: भक्त देवतेसमोर पवित्र ‘घाट’ किंवा भांडार तयार करतात. लाल चंदनाची पेस्ट, फळे, फुले, मिठाई, सुपारीची पाने, वेलची आणि नाणी यांनी हे प्रसाद सजवले जाते आणि हे प्रसाद नातेवाईक आणि मित्रांमध्ये वाटले जातात.
आरती आणि मंत्र: सात वेळा दिवा लावून देवीची पूजा केली जाते, तर पूजेदरम्यान दुर्गा सप्तशती मंत्राचा 108 वेळा पठण केला जातो.
योगिनींची पूजा: देवीच्या सहकारी मानल्या जाणार्‍या ६४ योगिनींनाही दुर्गाष्टमीला पूजनीय मानले जाते.
लहान देवता आणि रक्षकांची पूजा: भैरवासह मातेशी संबंधित इतर लहान देवता आणि संरक्षकांना देखील या दिवशी श्रद्धांजली वाहिली जाऊ शकते.
देवी गौरी पूजन: दुर्गाष्टमीच्या दिवशी देवतेची गौरी म्हणूनही पूजा केली जाते. या प्रथेचा एक भाग म्हणून नऊ तरुण कुमारींचा सन्मान केला जातो. त्यांचे पाय धुतले जातात आणि त्यांना हलवा, पुरी आणि खीर यांसारख्या पारंपारिक मिठाई दिल्या जातात.
मंदिर उत्सव: देवी दुर्गाला समर्पित असंख्य मंदिरे दुर्गाष्टमीच्या दिवशी मोठ्या प्रमाणात पूजा आणि ‘हवन’ आयोजित करतात. उत्सवात सहभागी होण्यासाठी आणि देवीचा आशीर्वाद घेण्यासाठी या मंदिरांमध्ये भाविक मोठ्या संख्येने येतात.
संधि पूजा: दुर्गाष्टमीचा समारोप संधि पूजेने होतो, त्यानंतरच्या दिवसात, महानवमीला संक्रमण होते. ही पूजा अष्टमी आणि नवमीच्या वेळी केली जाते आणि पूजेसाठी एक प्रभावशाली आणि अनुकूल वेळ मानली जाते.
पौराणिक कथा
महाअष्टमी हा दुर्गा पूजा उत्सवाचा दुसरा दिवस आहे. महासप्तमी हा दिवस आहे जेव्हा देवी दुर्गा आणि महिषासुर यांच्यात युद्ध सुरू होते, जो राक्षस राजा आहे. दुर्गापूजेचा सण म्हणजे दैत्यराजावर देवीच्या विजयाचा उत्सव.
हिंदू पौराणिक कथेनुसार, जगाला दुष्ट म्हैस राक्षस, महिषासुराच्या धोक्यात होते, ज्याला कोणताही मनुष्य किंवा देव पराभूत करू शकत नव्हता. तथापि, सर्व देव एकत्र आले आणि प्रत्येक देवाच्या प्राणघातक शस्त्रांपैकी एक असलेल्या दहा हातांच्या देवी दुर्गाला जन्म देण्यासाठी त्यांची शक्ती एकत्रित केली.
विजया दशमीच्या दिवशी हा उत्सव संपतो. उत्सवाचा 10 वा दिवस आहे. महाअष्टमी हा 5 दिवसांच्या उत्सवातील सर्वात महत्वाचा दिवस आहे.
