गोध्रा हत्याकांड : २७ फेब्रुवारी २००२ – ‘बाबरी मशीद‘ म्हणून ओळखली जाणारी वादग्रस्त वास्तू त्या भूमीवर उभी होती जिथे एकेकाळी श्री रामाला समर्पित मंदिर होते. श्रीरामाचा जन्म अयोध्येत झाला आणि तीच त्यांची जन्मभूमी (जन्मभूमी) होती. 6 डिसेंबर 1992 रोजी हिंदूंनी वास्तू पाडली. त्यामुळे मोठ्या प्रमाणावर जातीय हिंसाचार झाला. बदला म्हणून 12 मार्च 1993 रोजी मुंबईत साखळी बॉम्बस्फोट झाले. बाबरी विध्वंस हा अनेक दशकांपासून वादाचा आणि जातीय कलहाचे कारण बनला आहे.
फेब्रुवारी 2002 रोजी गुजरातमधील गोध्रा स्थानकातून निघालेल्या साबरमती एक्स्प्रेस ट्रेनला जमावाने आग लावली. या भीषण आगीत 59 लोकांचा मृत्यू झाला. अहमदाबादकडे जाणारी साबरमती एक्स्प्रेस नुकतीच गोध्रा स्थानकातून निघाली असताना कोणीतरी साखळी ओढून ट्रेन थांबवली आणि त्यानंतर दगडफेक केल्यानंतर ट्रेनच्या एका डब्याला आग लागली. ट्रेनमधील लोक अयोध्येहून परतत होते. या घटनेनंतर गुजरातमध्ये जातीय हिंसाचार उसळला आणि मोठ्या प्रमाणात जीवित आणि मालमत्तेची हानी झाली.
न्यायमूर्ती नानावटी समितीचा अहवाल [ pdf ] गोध्रा हत्याकांड कसे घडले याबद्दल बोलतो, गोध्रा प्लॅटफॉर्म आणि हद्दीनंतर एक रस्ता आणि ‘सिग्नल फलिया’ नावाचा परिसर आहे. “हे कल्व्हर्टपर्यंत विस्तारते आणि पुढे A केबिनकडे जाते. हा एक परिसर आहे ज्यात प्रामुख्याने घांची मुस्लिमांची वस्ती आहे,” अहवालात नमूद केले आहे. ट्रेन आल्यावर, बरेच अनधिकृत विक्रेते, मुख्यत्वे घांची मुस्लिम, प्लॅटफॉर्मवर यायचे आणि फराळ, कोल्ड्रिंक्स, बिडी इत्यादी विकायचे.
अहवालात पुढे म्हटले आहे की ट्रेन सकाळी 7:43 वाजता प्लॅटफॉर्मवर आली कारण ती सुमारे 5 तास उशिराने धावत होती आणि सुमारे 5 मिनिटे थांबली होती. त्याच्या पुराव्याच्या भागामध्ये, अहवालात 28 फेब्रुवारी 2002 रोजी, हत्याकांडाच्या दुसऱ्या दिवशीच्या मीडिया रिपोर्ट्सचा हवाला देण्यात आला आहे, जेथे प्रमुख मुख्य प्रवाहातील माध्यमांनी वृत्त दिले होते की जमावाने रेल्वेला आग लावली आहे. कारसेवेतून लोकं परत येत होते आणि त्या जमावाने रेल्वेचे डबे पेट्रोल टाकून कसे पेटवले हे त्यांनी नमूद केले.
नानावटी-मेहता आयोगाच्या अहवालात असे म्हटले आहे की, “आयोगाला साक्षीदारांचे पुरावे नाकारण्याचे कोणतेही योग्य कारण सापडत नाही. या साक्षीदारांनी दिलेला पुरावा अत्यंत विश्वासार्ह आणि ग्राह्य धरण्यास पात्र आहे, असे मत आहे. साक्षीदारांनी सांगितल्याप्रमाणे सकाळी 11.00 ते 11.45 च्या दरम्यान ट्रेनवर जमावाने हल्ला केल्याचे स्पष्टपणे सिद्ध होते. ही घटना जरी कोच S/6 जाळल्यानंतर घडली असली तरी ती प्रासंगिक आहे कारण ती पूर्वी सकाळी 8.00 ते 8.30 च्या दरम्यान घडलेल्या घटनेशी संबंधित आहे.”
जेव्हा लोक गोध्रा हत्याकांड बद्दल बोलतात तेव्हा ते जवळजवळ नेहमीच ‘दंगली’ बद्दल असते. ५९ कारसेवकांना जिवंत जाळल्याचा उल्लेख कोणी करत नाही. इस्लामी जमाव इतका हिंसक कसा झाला की अयोध्येतून परतणाऱ्या हिंदूंना ठार मारण्याच्या घोषणा मशिदीतून दिल्या गेल्या याबद्दल कोणीच बोलत नाही.
या हत्याकांडात जिवंत जाळलेल्या हिंदूंची उपलब्ध यादी आहे. त्या दिवशी ज्यांचा मृत्यू झाला त्यांची संपूर्ण यादी शोधण्याचा आम्ही अजूनही प्रयत्न करत आहोत, पण त्यांना विसरू नका.
1. निलिमाबेन प्रकाशभाई चौदागर, रामोल, आमदवाद
2. ज्योतिबेन भरतभाई पांचाळ, मणिनगर, आमदवाद
3. प्रेमाबेन नारनभाई दाभी, गीता मंदिर, आमदवाद
4. जीवीबेन परमभाई दाभी, गीता मंदिर, आमदवाद
5. देवकलाबेन हरिप्रसाद जोशी, चांदलोडिया, आमदवाद
6. झवेरभाई जाधवभाई प्रजापती, वस्त्रल अमदावाद
7. मित्तलबेन भरतभाई प्रजापती, मणिनगर, अमदवाद
8. निताबेन हर्षदभाई पांचाळ, न्यू राणीप, आमदवाद
9. हर्षदभाई हरगोविंदभाई पांचाळ, न्यू राणीप, आमदवाद
10. प्रतीक्षाबेन हर्षदभाई पांचाळ, न्यू राणीप, आमदवाद
11. निरुबेन नवीनचंद्र ब्रह्मभट्ट, संकेत सोसायटी, वडनगर
12. छायाबेन हर्षदभाई पांचाळ, न्यू राणीप, आमदवाद
13. चिरागभाई ईश्वरभाई पटेल, वाघोडिया, वडोदरा
14. सुधाबेन गिरीशचंद्र रावल, चांदलोडिया, आमदवाद
15. मालाबेन शरदभाई म्हात्रे, आंबवडी, आमदवद
16. अरविंदाबेन कांतीलाल शुक्ला, रामोल, आमदवाद
17. उमाकांत गोविंदभाई मकवाना, नवा नरोडा, आमदवाद
18. सदाशिव विठ्ठलभाई जाधव, सुरेलया इस्टेट रस्ता, आमदवाद
19. मणिबेन दह्याभाई दवे, नवा नरोडा, अमदवाद
20. जेसलकुमार मनसुखभाई सोनी, वस्त्राल, आमदवाद
21. मनसुखभाई कानजीभाई सोनी, वस्त्राल, आमदवाद
22. रतीबेन शिवपती प्रसाद, म्युनिसिपल क्वार्टर्स, विजय मिल्स, नरोडा, अमदवाद
23. जमनाप्रसाद रामाश्रय तिवारी, म्युनिसिपल क्वार्टर्स, विजय मिल्स, नरोडा, अमदावाद
24.सतीश रमणलाल व्यास, ओढव, आमदवाद
25. शांताबेन जशभाई पटेल, रून, आनंद
26. इंदिराबेन बनशीभाई पटेल, रून, आनंद
27. राजेशभाई सरदारजी वाघेला, खोखरा, आहदाद
28. शिलाबेन मफतभाई पटेल, रून, आनंद
29. मंजुलाबेन कीर्तीभाई पटेल, रून, आनंद
30. चंपाबेन मनुभाई पटेल, रून, आनंद
31. दिवाळीबेन रावजीभाई पटेल, मातर, खेडा
32.ललिताबेन करंसीभाई पटेल, कडी, मेहसाणा
33. मंगुबेन हिरजीभाई पटेल, कडी, मेहसाणा
34. प्रल्हादभाई जयंतभाई पटेल, अंबिका टाउनशिप, पाटण
35. भीमजीभाई करसनभाई पटेल, खेडब्रह्मा, साबरकांठा
36. लखुभाई हिराजीभाई पटेल, कुभाधरोल कांपा, वडाली, साबरकांठा
37. विठ्ठलभाई परशोत्तमभाई पटेल, डुंगेरजी नी चाली, खोखरा, आमदवाद
38. शैलेश रणछोडभाई पांचाळ, संकल्प पार्क सोसायटी, सुरेंद्रनगर
39. अमृतभाई जोताराम पटेल, गमनपुरा, मेहसाणा
40. नरेंद्र नारायणभाई पटेल, वनपर्डी, मंडळ, आमदवाद
41. रमणभाई गंगारामभाई पटेल, नुगर, मेहसाणा
