दर्श सर्वपित्री अमावस्या: पितरांचे पूजन
सर्वपित्री अमावस्या म्हणजे काय?
दर्श सर्वपित्री अमावस्या: पितरांचे पूजन – सर्वपित्री अमावस्या, ज्याला महालय अमावस्या असेही म्हणतात, श्राद्ध पक्षातील शेवटचा आणि सर्वांत महत्त्वाचा दिवस असतो. हिंदू पंचांगानुसार, भाद्रपद महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील अमावस्या तिथीला सर्वपित्री अमावस्या साजरी केली जाते. हा दिवस आपल्या पूर्वजांचे म्हणजेच पितरांचे स्मरण करण्याचा असतो. या दिवशी श्राद्ध, तर्पण आणि पिंडदानाद्वारे आपल्या कुलातील सर्व पितरांचे पूजन केले जाते. या दिवशी विशेषत: आपल्या कुलातील ते पितर, ज्यांच्या श्राद्धाची तारीख माहित नसते किंवा विसरली जाते, त्यांचे श्राद्ध केले जाते. म्हणूनच याला ‘सर्वपित्री’ अमावस्या म्हणतात.
२०२4 साली सर्वपित्री अमावास्या कधी आहे?
सर्वपित्री अमावस्या २ अक्टूबर २०२4 रोजी साजरी केली जाईल.
या दिवशी अमावस्या तिथीची सुरुवात १ अक्टूबर २०२4 रोजी सायंकाळी ९:५० वाजता होईल आणि ती २ अक्टूबर २०२4 रोजी संध्याकाळी ५:२० वाजता संपेल. या कालावधीत श्राद्धाचे पूजन, तर्पण आणि पिंडदान करणे शुभ मानले जाते.
सर्वपित्री अमावास्येला काय करावे?
- तर्पण आणि श्राद्ध:
या दिवशी आपल्या पूर्वजांना तर्पण अर्पण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. तर्पणासाठी सकाळी स्नान करून नवीन कपडे परिधान करावेत आणि पवित्र जागी बसावे. तर्पण करताना तिळाने मिश्रित पाण्याचा वापर करावा आणि “ॐ पितृभ्यः स्वधा नमः” मंत्राचा जप करावा. तर्पणाच्या वेळी हातात कुशा किंवा पवित्र दूर्वा धरून पितरांचे स्मरण करावे. - पिंडदान:
पिंडदान हा पितरांच्या आत्म्यांसाठी अर्पण केलेला आहार असतो. पिंडदानासाठी साधारणपणे तिळाचे लाडू, गहू किंवा तांदळाचे लाडू, खीर आणि फळे अर्पण केली जातात. पिंड हे आपल्या पितरांच्या आत्म्याला शांती देण्यासाठी केले जाते. ज्यांना गंगा नदी जवळ असते, त्यांनी गंगा किनारी जाऊन पिंडदान करणे शुभ मानले जाते. - धूप आणि दीप पूजन:
घरातील देवघरात धूप, अगरबत्ती आणि तुपाचा दिवा लावावा. पितरांचे पूजन करताना तुपाचा दिवा आणि धूप अर्पण केल्याने पितरांची कृपा प्राप्त होते. दिवा दिवसभर जळत ठेवावा, जेणेकरून घरात सकारात्मक ऊर्जा राहील. - अन्नदान:
सर्वपित्री अमावास्येला गरिबांना अन्नदान करणे महत्त्वाचे असते. या दिवशी ब्राह्मणांना किंवा गरजू व्यक्तींना भोजन देणे पितरांच्या तृप्तीसाठी अत्यंत पुण्यदायी मानले जाते. अन्नदानासोबत कपडे किंवा इतर गरजेच्या वस्तूंचे दान केल्याने पितर संतुष्ट होतात. - विशेष नियम पाळणे:
सर्वपित्री अमावास्येला मांसाहार, मद्यपान आणि तामसी पदार्थांचे सेवन वर्ज्य करावे. दिवसभर व्रत करणे किंवा साधा आहार घ्यावा. मनोभावे पितरांचे पूजन करून त्यांच्या आशीर्वादाची कामना करावी.
पितरांचे पूजन करण्याचे महत्त्व
हिंदू धर्मशास्त्रानुसार, पूर्वजांचे आशीर्वाद ही वंशजांसाठी खूप महत्त्वाची बाब आहे. पितरांचे पूजन केल्याने त्यांच्या आत्म्याचे शांतीकरण होते आणि ते आपल्या वंशजांना सुख, समृद्धी आणि आरोग्याचे आशीर्वाद देतात. पितरांच्या कृपेने वंशजांवर येणारे संकट दूर होतात आणि कुंडलीतील पितृदोष देखील कमी होतो. त्यामुळे सर्वपित्री अमावास्येला पितरांचे श्राद्ध, तर्पण आणि पिंडदान केल्याने त्यांच्या आशीर्वादाचा लाभ होतो.
सर्वपित्री अमावास्येला करावयाचे विशेष उपाय
- सकाळी लवकर स्नान करणे:
सर्वपित्री अमावास्येला सकाळी सूर्योदयापूर्वी उठून पवित्र नदीत किंवा तलावात स्नान करणे शुभ मानले जाते. जर नदी किंवा तलावाजवळ स्नान करणे शक्य नसेल तर घरातील पाण्यात तिळाचे काही दाणे टाकून स्नान करावे. - तिळाचे महत्त्व:
या दिवशी काळ्या तिळांचा वापर महत्त्वाचा मानला जातो. तिळाचे लाडू, पाण्यात तिळांचे मिसळून तर्पण करणे आणि पिंडदानात तिळांचा वापर करणे विशेष शुभ फलदायी मानले जाते. - पितरांसाठी अन्नदान:
पितरांच्या श्राद्धाच्या दिवशी ब्राह्मणांना किंवा गरजू लोकांना अन्नदान करणे ही अतिशय पुण्याची गोष्ट आहे. या दिवशी तुपात बनवलेले साधे पदार्थ, जसे की खीर, पोळी, भात आणि साखर अर्पण केली जाते. - काळ्या कुत्री किंवा पक्ष्यांना भोजन:
पितरांना संतुष्ट करण्यासाठी काळ्या कुत्री, गायी किंवा पक्ष्यांना अन्न दिल्याने पितर संतुष्ट होतात आणि त्यांचे आशीर्वाद वंशजांना लाभतात. - विशेष मंत्रांचा जप:
पितरांचे स्मरण करताना “ॐ पितृभ्यः स्वधा नमः” किंवा “ॐ नमो भगवते वासुदेवाय” मंत्राचा जप करावा. या मंत्रांचे जप केल्याने पितरदोषाचे निवारण होते आणि पितरांचे आशीर्वाद मिळतात. - दीपदान:
संध्याकाळी घराच्या मुख्य दारावर किंवा देवघरात तुपाचा दिवा लावावा. तसेच पवित्र स्थळी जाऊन दिवा प्रज्वलित केल्याने पितरांचे आशीर्वाद प्राप्त होतात.
सर्वपित्री अमावास्या हा पूर्वजांचे स्मरण, पूजन आणि तर्पण करण्याचा पवित्र दिवस आहे. या दिवशी पितरांचे पूजन केल्याने त्यांच्या आत्म्याचे समाधान होते आणि त्यांच्या आशीर्वादाने जीवनात सुख, शांती आणि समृद्धी येते. या दिवशी योग्यरित्या नियमांचे पालन करून पूजन केल्यास पितर संतुष्ट होतात आणि पितृदोषाचे निवारण होऊन जीवनात यशाची प्राप्ती होते.
