कैलाश पर्वत, हिमालय पर्वतातील तिबेटच्या दुर्गम दक्षिण-पश्चिम कोपऱ्यात उभे असलेले आश्चर्यकारक शिखर. ६६३८ मीटर (२१७७८ फूट) उंचीवर असलेला हा हिमालयाच्या सर्वोच्च भागांपैकी एक आहे आणि आशियातील काही सर्वात लांब नद्यांचा स्रोत हा पर्वत आहे. तिबेटमध्ये गँग टिसे किंवा गँग रिनप्रोचे म्हणून ओळखले जाते [कैलास पर्वत] आणि हे एक धार्मिकी आणि प्रमुख सममितीय शिखर आहे. काळ्या खडकापासून बनलेला माउंट कैलास हा एक अप्रतिम हिऱ्यासारखा आकाराचा पर्वत आहे जो खडबडीत आणि कोरड्या सुंदर परिसराने वेढलेला आहे.
हा कैलाश पर्वत सर्वात पवित्र पर्वतांपैकी एक म्हणून ओळखला जातो आणि बौद्ध, जैन, हिंदू आणि बोनचा तिबेटी धर्म या चार धर्मांसाठी महत्त्वाचा तीर्थक्षेत्र आहे. दरवर्षी जगभरातून हजारो लोक या ठिकाणी तीर्थयात्रा करतात. हजारो वर्षांपासून विविध श्रद्धांचे अनुयायी कैलासला भेट देत असतात आणि या पवित्र पर्वताला पायी प्रदक्षिणा घालतात. असे मानले जाते की कैलासला भेट देऊन आणि या परंपरेचे पालन केल्याने सौभाग्य मिळते आणि आयुष्यभराची पापे धुऊन जातात.
कैलाश पर्वत
तथापि, एका दिवसात 52kms किंवा 32 मैलांचा पायी प्रवास सोपा नसतो आणि तो पूर्ण करण्यासाठी शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या मजबूत असणे आवश्यक आहे. साधारणत: लोकांना हा फेरफटका पूर्ण करण्यासाठी ३ दिवस लागतात. हिंदू आणि बौद्ध यात्रेकरू घड्याळाच्या काट्याच्या दिशेने फिरतात परंतु जैन आणि बॉन अनुयायी घड्याळाच्या उलट दिशेने प्रदक्षिणा घालतात.
हिंदू पौराणिक कथांनुसार, विनाश आणि पुनर्जन्माचा देव शिव, कैलास नावाच्या या प्रसिद्ध पर्वताच्या शिखरावर राहतो. कैलास पर्वताला हिंदू धर्मातील अनेक पंथांमध्ये स्वर्ग, आत्म्यांचे अंतिम गंतव्यस्थान आणि जगाचे पवित्र केंद्र मानले जाते. पुराणातील कथेनुसार, कैलास पर्वताची चार मुखे स्फटिक, माणिक, सोने आणि लॅपिस लाजुलीपासून बनलेली आहेत. त्यातून चार नद्या वाहतात, ज्या जगाच्या चार भागांपर्यंत पसरतात आणि जगाला चार प्रदेशात विभागतात.
तिबेटी बौद्धांचा विश्वास आहे की कैलाश हे बुद्ध डेमचोक ह्यांचे घर आहे जे सर्वोच्च सुसंवादाचे प्रतीक आहे. ते असेही म्हणतात की या पवित्र पर्वतावरच बौद्ध धर्माने बोनला तिबेटचा प्राथमिक धर्म म्हणून प्रस्थापित केले. पौराणिक कथेनुसार, तांत्रिक बौद्ध धर्माचा विजेता मिलारेपा, बोनचा प्रवक्ता असलेल्या नारो-बोंचुंगला आव्हान देण्यासाठी तिबेटमध्ये आला. दोन जादूगार एक महान जादूटोणा युद्धात गुंतले, परंतु दोघांनाही महत्त्वपूर्ण फायदा मिळवता आला नाही.
तिबेटमधील बौद्ध धर्म “बोन” म्हणून ओळखला जाणारा धर्म कैलास पर्वताला आकाश देवता सिपैमेनचे निवासस्थान मानतो. जैन धर्मात, कैलाशला अष्टपद पर्वत म्हणून ओळखले जाते आणि ते स्थान आहे जेथे त्यांच्या श्रद्धेचा पहिल्या तीर्थकारांचा भगवान ऋषभदेव यांना मोक्ष मिळाला, पुनर्जन्मातून मुक्त झाला.
कैलाशला जाणे शक्य आहे का?
सर्व औपचारिकता पूर्ण करून, केवळ सरकारने निवडलेल्या मार्गानेच जाता येते आणि कुमाऊं मंडळ विकास निगम (भारतीय प्रदेश) आणि टुरिस्ट कंपनी ऑफ अली (तिबेटमधील), जून ते सप्टेंबर या कालावधीत आयोजित केलेल्या तीर्थयात्रेत सामील होऊ शकते.
कैलाश पर्वताचे वैशिष्ट्य काय आहे?
कैलास पर्वतावर कैलास पर्वतशिखरांमध्ये सर्वाधिक बर्फाचे आवरण आहे, जे वर्षभर टिकते. सूर्यप्रकाशात चमकणारे त्याचे बर्फाच्छादित शिखर ते आजूबाजूच्या पर्वतांपासून वेगळे बनवते आणि त्याच्या एकलतेमुळे त्याचा धार्मिक दर्जा वाढला आहे यात शंका नाही.
कैलाश पर्वतामागचे गूढ काय आहे?
असे म्हटले जाते की कैलास पर्वत हे विश्वाचे केंद्र आणि भगवान शिवाचे घर आहे. अनेक हिंदू आणि बौद्ध लोक मानतात की ते महान आध्यात्मिक शक्तीचे ठिकाण आहे. हे असे स्थान आहे जिथे प्रथम मानव निर्माण झाला होता.
कैलाश पर्वताची शक्ती काय आहे?
असे मानले जाते की नीलमणी तलाव प्रथम भगवान ब्रह्मदेवाच्या मनात तयार झाला होता जिथे नंतर भगवान शिव आणि भगवान ब्रह्मा हंसांच्या रूपात येथे प्रकट झाले. मानसरोवर सरोवराच्या पवित्र पाण्यात आपली पापे धुण्याची शक्ती असल्याचे म्हटले जाते. त्यामुळे कैलास पर्वताची प्रदक्षिणा केल्याने चुकीच्या गोष्टीचे पाप दूर होऊ शकतात असे मानले जाते.
कैलाश पर्वतावर प्रथम कोणी चढले?
मिलारेपा
तथापि, वैज्ञानिक संशोधनानुसार, कैलास पर्वत हे नैसर्गिक पिरॅमिड लँडफॉर्म आहे. तिबेटी लोकांच्या कथेनुसार, मिलारेपा नावाचा एक साधू हा एकमेव व्यक्ती आहे ज्याने कैलास पर्वतावर चढाई केली आहे. त्यानंतर आजपर्यंत कोणीही कैलास पर्वताच्या शिखरावर पोहोचले नाही.
आपण कैलाश पर्वताला स्पर्श करू शकतो का?
सुरवातीला असलेल्या बेस कॅम्पला डेराफुक म्हणतात, आणि ती ह्या बाजूने सर्वात कठीण चढाई आहे. लक्षात ठेवा – कैलास माउंटला अद्याप कोणीही स्पर्श केलेला नाही! सर्व ट्रेकिंग त्याच्या आजूबाजूला केले जाते, आणि हेच सौंदर्य आहे – कारण ते इतके वर्ष पवित्र राहिले आहे की कोणत्याही माणसाने त्याला स्पर्शही केला नाही!
